این گزارش به دو بخش تقسیم شده است که یکی برای ارزیابی قوانین کشاورزی ارگانیک و دومی در چارچوب قانونی GI اختصاص دارد. ضمیمه‌های هر دو بخش و همچنین گزارش هیات اعزامی به ایران که در ژوئیه ۲۰۱۹ به اجرا درآمد، ارائه شده است. یک بخش مشترک دیگر ارائه توصیه‌هایی برای دولت ایران جهت دستیابی به تعادل و توسعه در هر دو سیستم تولید نیز برای تعریف حوزه‌های احتمالی هم‌کاری فنی، توسعه و حمایت از کمیسیون اتحادیه اروپا مفید محسوب می‌شود.

این مطلب فصل دوم گزارش را منعکس می نماید.

فصل ۲٫ مقایسه نشانه‌های جغرافیایی و سیاست اجرایی در ایران و اتحادیه اروپا

۱      مقدمه‌ای بر نشانه‌های جغرافیایی و شرح کلی قانون GI ایران

جمهوری اسلامی ایران سابقه‌ای طولانی در استفاده از نشانه‌های جغرافیایی (که از این پس با نام GIs شناخته می‌شوند) دارد تا صنایع دستی و محصولات تخصصی را که از مکان‌های خاص می‌ﺁیند، شناسایی کند. این محصولات از حقوق مالکیت معنوی برخوردارند که هدف از ﺁن، برجسته کردن ویژگی های خاص محصولات از طریق نشان دادن منشأ ﺁنها است. GIs محصولات تولیدی با کیفیت را از مکان‌های خاص که منشأ جغرافیایی محصولات به ﺁنها ویژگی‌ها، خصوصیات و شهرت خاصی می‌بخشد، شناسایی می‌کنند. GIها همچنین به درستی با حفظ دانش سنتی و حقوق اجتماعی مرتبط هستند؛ چرا که ﺁنها سنت های فرهنگی، تولید و روش های در حال توسعه و همچنین مسائل زیست محیطی را حفظ می کنند.

نشانه‌ها جغرافیایی می‌تواند نام‌های جغرافیایی یا غیرجغرافیایی (برای مثال نام‌های سنتی) باشند. نمونه‌هایی از آنها عبارتند از زعفران خراسان، کشمش ملایر، پنیر پارمزان، خرما زاهدی، گز اصفهان، روکفور، پسته  رفسنجان، پروسیوتو دی پارما، نارنگی سیاهو، Turrón de Alicante، فتا و غیره. یکی از ویژگی‌های نشانه‌های جغرافیایی این است که ویژگی‌ و کیفیت‌های خاص محصولات GI ناشی از منشأ جغرافیایی ﺁن‌ها، شامل مزایای جغرافیایی طبیعی مانند ﺁب و هوا و زمین‌شناسی و روش‌های فرﺁوری موادغذایی محلی در منطقه یا مهارت‌های تولیدی خاص است.

قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی (از این پس از آن با عنوان قانون ایران در رابطه با GI یاد میشود) در تاریخ ۲۵ ژانویه ۲۰۰۵ در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در ۲۰ ﺁوریل ۲۰۰۵ توسط شورای نگهبان تصویب شد. قانون ناظر بر حمایت از نشانه‌های جغرافیایی (یا اجرای مقررات مذکور در ماده ۱۶ قانون) در تاریخ ۵ دسامبر ۲۰۰۵ تصویب شد. در همان تاریخ، کشور به توافق نامه لیسبون برای حفاظت از نام منشأ پیوست، در حالی که تصویب این پیمان در ۹ مارس ۲۰۰۶ صورت گرفت.

در ایران، نام‌های جغرافیایی و سنتی بسیاری برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی به کار می‌رود (با این حال، همه ﺁنها درحال حاضر به ثبت نرسیده‌اند، زیرا حفاظت بر اساس ماده ۳ قانون ایران، بدون در نظر گرفتن اینکه ﺁیا لقب یا عنوان ثبت شده یا نه، ارائه می‌شود). این کشور را می توان “گهواره نوع بشر” نامید که سنت غنی ﺁن تولید زعفران، خرما، پسته و انار و ظرفیت بالای تولید ﺁن برای شماری از محصولات واجد شرایط برای نشانه های جغرافیایی مانند میوه های تازه و فرﺁوری شده، سبزیجات و غلات، عسل، روغن های خوراکی و اسانس، صنایع دستی و غیره است.[۱]

به همین دلیل است که نشانه های جغرافیایی برای اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در سال های اخیر، تعداد زیادی از کشورها قوانین ویژه ای را برای تعریف و محافظت از نشانه های جغرافیایی تصویب کرده اند. ایران به دلیل قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی و پیوستن آن به توافق نامه لیسبون در مورد حمایت از نام های منشا در سال ۲۰۰۵ نمونه برجسته‌ای محسوب میشود.

هدف از این گزارش حقوقی، ارائه یک ارزیابی جامع از اصول و قوانین مشترک و نیز تفاوتهای موجود در رویکرد حمایت از نشانه‌های جغرافیایی در اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران است. در این گزارش همچنین به جنبه های عملی اجرا و وضعیت شناسایی خاص نشانه های جغرافیایی ایران و اتحادیه اروپا برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی و فواید بالقوه ای که میتوان از توسعه بیشتر GIs برای اقتصاد اتحادیه اروپا و ایران به دست ﺁورد، پرداخته شده است.

۲        مقایسه چارچوب‌های قانونی اتحادیه اروپا و ایران در زمینه حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی

۲٫۱     قوانین و مقررات نشانه‌های جغرافیایی (GI) در اتحادیه اروپا

برای انجام این مطالعه حقوقی باید توجه داشت که در اتحادیه اروپا هیچ رویکرد مشترکی در حمایت از شاخص های جغرافیایی محصولات کشاورزی و مواد غذایی قبل از سال ۱۹۹۲ وجود نداشت. برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، مانند فرانسه، ایتالیا و اسپانیا، سنت های دیرینه و قوانین ملی ویژه ای در زمینه حفاظت از نشانه های جغرافیایی داشتند. با این حال، بیشتر کشورهای اروپایی قوانین خاصی در مورد GIs نداشتند و  نخستین ابزار قانونی اتحادیه اروپا که تمامی تولیدات کشاورزی را پوشش دهد، (اما نه تولیدات صنعتی مانند شیشه، چینی یا امثال ﺁن)، یعنی ﺁیین نامه شورا ۹۲/۲۰۸۱ در مورد حفاظت از منشأ جغرافیایی و تعیین منشاء محصولات کشاورزی و مواد غذایی، در کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور مستقیم قابل اجرا بود.

قانون ۹۲/۲۰۸۱  کمیسیون اروپا در سال ۲۰۰۶ باطل شد و جاگزین آن قانون ۲۰۰۶/۵۱۰ مقررات مربوط به حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی و تعیین منشأ محصولات کشاورزی و مواد غذایی به اجرا گذاشت. قانون کمیسیون ۱۸۹۸/۲۰۰۶ مقررات مفصلی را در مورد اجرای مقررات ۲۰۰۶/۵۱۰ کمیسیون اروپا وضع  می‌کند.

با تصویب قانون ۲۰۰۶/۵۱۰، سیستم اتحادیه اروپا انعطاف پذیرتر شد و برای تمامی نشانه های جغرافیایی محافظت شده خارج از اتحادیه اروپا، قابل اعمال است. تاکنون بیش از ۳۰ نشان جغرافیایی کشور غیر اتحادیه اروپا / کشورهای ثالث به‌عنوان نام‌های حفاظت‌شده اتحادیه اروپا ثبت شده‌اند.

در اتحادیه اروپا، اصلاحات CAP (۱۹۹۲)، و حرکت از کمیت به کیفیت، نگاهی دیگر به طرح های کیفی اتحادیه اروپا ایجاد کرد. در سال ۲۰۰۸ اوراق سبز کمیسیون در مورد کیفیت محصولات کشاورزی و طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا برای تنظیم طرح های کیفیت محصولات کشاورزی در سال ۲۰۱۰ منتشر شد. این اصلاحات قانونی همچنین به نگرانی های مصرف کنندگان نسبت به کیفیت مواد غذایی و ایمنی پاسخ داده است، چرا که واژۀ “کیفیت موادغذایی” معنای تازه ای یافته و دارای اهمیت ارتباطی می باشد. این واژه نه تنها به ویژگی های فیزیکی محصول، بلکه به ویژگی های کشاورزی ﺁن نیز اشاره میکند، تا جایی که روش های تولید بازتاب دهندۀ ارزش های غذایی، ایمنی غذایی، و زیست محیطی می باشند.

به علاوه، برنامه کمیسیون ساده سازی قوانین اتحادیه اروپا که در اکتبر ۲۰۰۵ ﺁغاز شد، از ادامه تلاش ها در رابطه با تدوین طرح های کیفیت محصولات کشاورزی حمایت کرد و منجر به تصویب مقررات جدید اتحادیه اروپا در پارلمان اروپا و شورای ۲۱ نوامبر ۲۰۱۲ در زمینه محصولات کشاورزی و مواد غذایی شد.

فهرست همۀ نشانه های جغرافیایی که در اتحادیۀ اروپا برای محصولات کشاورزی و مواد غذایی مورد حمایت قرار میگیرند، در http://ec.europa.eu/agriculture/quality/database/index_en.htm موجود است.

۲٫۲     چارچوب قانونی GI جمهوری اسلامی ایران

قانون حمایت از نشانه‌های جغرافیایی و قوانین مربوط به حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی (یا اجرای مقررات در ماده ۱۶ قانون)، دو عمل قانونی ناظر بر حمایت از نشانه‌های جغرافیایی در ایران هستند. ایران همچنین همراه با اتخاذ این اعمال قانونی، به پیمان لیسبون برای حفاظت از نام منشأ پیوست و این پیمان در ۹ مارس ۲۰۰۶ توسط ایران به تصویب رسید.

در حال حاضر، بیش از ۱۰۰ GIs ملی در ایران به ثبت رسیده است که بیش از ۶۰ نام بین المللی در WIPO ثبت شده است. لازم به ذکر است که بر اساس قوانین نشانه‌های جغرافیایی، حفاظت از کلیه GIها، حتی مواردی که در سازمان ثبت ملی ثبت نشده اند، توسط سازمان ثبت اسناد و دارایی وزارت دادگستری نگهداری می شود. علاوه بر این، حفاظت از تمامی محصولات (کشاورزی، صنایع دستی، صنعتی و …)، محدودیت خاصی وجود ندارد و با توجه به این که انواع GI‌ها را می‌توان به ثبت رساند، چندین مقام ذیصلاح در مسئول GI وجود دارند. وزارت جهاد کشاورزی به محصولات کشاورزی (مواد غذایی اولیه و فرﺁوری شده) رسیدگی می کند، محصولات صنعتی و صنایع دستی در حوزه اختیارات وزارت صنایع و بازرگانی است (که همچنین مسئول ثبت بین المللیWIPOاست) و وزارت دادگستری به فرایند ثبت ملی مواد غذایی رسیدگی میکند.[۲]

با پیروی از ضوابط مرجع، گزارش حقوقی فعلی بر تفاوت‌های ویژه بین قوانین ایران و چهارچوب حقوقی اتحادیه اروپا تاکید دارد که از ارزیابی‌های دقیق و مفصل انجام شده توسط کارشناس حقوقی مشخص شده است. موضوعات ذیل مورد بررسی قرار گرفته‌اند و اختلافات شناسایی شده و در ادامه با جزئیات بیشتر توضیح داده شده است:

• گستره و سطح حفاظتی فراهم شده در اتحادیه اروپا و ایران؛
• قوانین مربوط به نام‌نویسی و تعاریف نشانه‌های جغرافیایی؛
• رابطه میان علائم تجاری و GI؛
• مراحل ثبت نام GI در اتحادیه اروپا و ایران؛
• مسائل مربوط به نشاندار کردن یا برچسب‌گذاری: لوگو حمایت شده اتحادیه اروپا برای PDO ها و PGI ها و نبود لوگوی GI ایرانی.
• حمایت به اعتبار سمت و مقام، که برخلاف سیستم اتحادیه اروپا، در قانون GI ایران ارائه نشده است.
• عناصر کنترلی و مراحل تایید انطباق انجام‌شده توسط مراجع محلی مشخص نیست و احتمالاً دارای یک مشخصه یکسان نیستند.

۲٫۳     حوزه کاربردی و وضعیت کنونی نظام‌های حقوقی در اتحادیه اروپا و ایران

حوزه مقررات اتحادیه اروپا شفاف و دقیق است و طبق عنوان آن به محصولات کشاورزی و مواد غذایی محدود می‌شود. حفاظت ارایه‌شده توسط مقررات ۲۰۱۲/۱۱۵۱  (ماده ۲) شامل موارد زیر است:

الف) محصولات کشاورزی که برای مصرف انسان در پیوست ۱ ذکر شده‌اند (مانند گوشت، محصولات لبنی و ماهی، میوه و سبزیجات و غیره)؛

ب) سایر محصولات کشاورزی و مواد غذایی فهرست‌شده در پیوست ۱ مقررات (برای PDOها وPGIها: آبجو ، شکلات و مشتقات آن، نان ، شیرینی ، کیک ، بیسکویت ، نمک ، ماکارونی ، پنبه ، پشم ، چرم ، خز ، پر و غیره)

محصولات غیر کشاورزی یا کالاهای صنعتی (مانند پارچه یا شیشه) خارج از محدوده این مقررات هستند.

همانطور که می‌توان از مفاد فوق در قوانین اتحادیه اروپا مشاهده کرد، این حوزه بسیار خوب تعریف شده‌است و به وضوح بیان می‌کند که چه محصولاتی می توانند از حفاظت برخودار و چه کالاهایی از آن مستثنی هستند.

در مقایسه، هنگامی که مقررات مربوط به قانون ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد، هیچ ماده مشخصی وجود ندارد که تعریف روشنی از این حوزه ارائه دهد. ماده ۱ و ۲ قانون به “کالا”، به معنای “هر محصول طبیعی یا کشاورزی، و یا هر محصول صنایع دستی و صنعتی” اشاره دارد. بنابراین، دامنه حفاظت کالاهای صنعتی و محصولات صنایع دستی را نیط تحت پوشش قرار می‌دهد. علاوه بر این، تمایزی میان انواع مختلف محصولات، مانند محصولات کشاورزی اولیه و مواد غذایی فرآوری شده در رابطه با مشخصات آماده‌سازی وجود ندارد.

از این دیدگاه، در مورد حوزه حفاظت و دسته‌بندی محصولات کشاورزی و مواد غذایی در هر اتحادیه اروپا، در اصل، باید تحت قانون ایران محافظت شود، اما تنها محصولات کشاورزی و مواد غذایی که طبق ماده ۲ مقررات ۲۰۱۲/۱۱۵۱  تعریف شده‌اند را می‌توان در اتحادیه اروپا ثبت کرد.[۳]

۲٫۴     قوانین ثبت اسامی

ماده ۶ قانون ۲۰۱۲/۱۱۵۱ نام هایی را که نمی توان آنها را به عنوان نشانه های جغرافیایی محافظت شده یا عنوان های مبدأ ثبت کرد، تعیین میکند:

• اصطلاحات عمومی؛[۴]
• نامی که با نام گونه های گیاهی یا نژاد حیوانات مغایرت داشته باشد و در نتیجه ممکن است عموم مردم را در مورد منشاء واقعی محصول گمراه کند.
• در صورت وجود یک نام در ثبت GI اتحادیه اروپا ، ممکن است یک نام کامل یا تقریبا مشابه ثبت نشود، مگر اینکه تمایز کافی در عمل بین شرایط استفاده محلی و سنتی وجود داشته باشد. با این وجود ، لزوم اطمینان از برخورد منصفانه با تولیدکنندگان مورد نظر باید مورد توجه قرار گیرد، اجتناب از مواقعی که مردم در مورد اینکه محصولات از کشوری دیگری وارد می شوند، گمراه شوند (حتی اگر نام آن دقیقاً مشابه کشور ، منطقه یا محل اصلی تولید محصولات کشاورزی یا مواد غذایی موردنظر باشد). [۵]
• نامی که برای ثبت به عنوان مبدأ یا نشانه های جغرافیایی پیشنهاد شده است، که با توجه به شهرت یک برند تجاری و مدت زمانی که از آن استفاده شده است، ثبت آن می تواند مصرف کننده را نسبت به هویت واقعی کالایی که توسط علامت تجاری محافظت می شود گمراه کند.

از آنجا که نشانه های جغرافیایی تحت قانون ایران حتی بدون ثبت نیز می تواند محافظت شود، هیچگونه الزام مشابهی برای ثبت اسامی وجود ندارد. با این حال ، ماده ۵ قانون تصریح میکند که نشانه‌های جغرافیایی زیر در ایران محافظت نمی شود:

الف) نشانه هایی که مطابق با تعریف ماده ۱ (الف) نیستند.[۶]

ب) نشانه هایی که مغایر با اصول شریعت ، نظم عمومی یا اخلاق باشد.

ج) نشانه‌هایی که در کشور مبدا حفاظت نمی‌شوند و یا حفاظت از آن‌ها در کشور مبدا در چارچوب پیمان‌هایی که ایران به آن ملحق شده‌است، بلااستفاده مانده‌اند.

در رابطه با نشانه های جغرافیایی همنام، ماده ۴ قانون ایران مقرر می دارد هر یک از نشانه ها با رعایت مفاد ماده ۳ (ب)[۷] به طور جداگانه محافظت می شود. به منظور جلوگیری از سردرگمی و گمراه نکردن مصرف کنندگان و اطمینان از برخورد منصفانه با تولید کنندگان ذیربط ، به سازمان ثبت اموال و دارایی ها واگذار شده است تا شرایط لازم را که تحت آن ، نشانه های همنام از یکدیگر متمایز می شوند تعیین کند.

از این موارد می توان نتیجه گرفت که الزامات مربوط به اسامی مندرج در قانون ایران و قوانین اتحادیه اروپا کاملاً مشابه است ، و با اضافه کردن یک بند خاص مغایر اصول شریعت ، نظم عمومی یا اخلاق نیست.

۲٫۵     تعاریف نشانه‌های جغرافیایی

مقررات اتحادیه اروپا ۱۱۵۱/۲۰۱۲ نشانه های جغرافیایی محافظت شده[۸] (از این پس به عنوان PGIs) و اسم های محافظت شده از مبدا[۹] (از این پس به عنوان PDO) را مشخص می کند. تفاوت اصلی بین PGI و PDO مربوط به ارتباط بین محصول و منطقه جغرافیایی است ، جایی که شرایط سختگیرانه تر برای PDO ها اعمال می شود. هدف نهایی این طرح کیفیت ایجاد پیوند میان محصولات با مناطق جغرافیایی تولید است.

ماده ۵ قانون تعیین مبدأ را به عنوان یک نام تعریف می کند که یک محصول را شناسایی می کند:

الف) منشأ مکان ، منطقه یا در موارد استثنایی کشور خاص.

ب) کیفیت و ویژگی های آنها اساساً یا منحصراً ناشی از یک محیط جغرافیایی خاص با عوامل ذاتی و طبیعی آن است.

ج) و مراحل تولید که همه آنها در منطقه جغرافیایی تعریف شده انجام می شود.

نشانه های جغرافیایی نام هایی هستند که محصولات را شناسایی می کنند:

الف) منشا در یک مکان ، منطقه یا کشور خاص.

ب) کیفیت ، شهرت یا ویژگی دیگر داده شده ، اساساً منسوب به منشأ جغرافیایی آن است.

ج) و حداقل یکی از مراحل تولید که در منطقه جغرافیایی تعریف شده انجام می شود.

تفاوت میان PDO و PGI ناشی از تعاریف ارائه شده به شرح ذیل است:

• برای محصولات PDO ، که منشأ آن از کل ناحیه یک کشور خاص است ، باید فقط در موارد استثنایی در نظر گرفته شود.
• پیوند بین قلمرو و ویژگیهای خاص در مورد PDO بایستی عینی تر باشد ، همانطور که در این قوانین توضیح داده شده است “کیفیت یا خصوصیات اساساً یا منحصراً ناشی از یک محیط جغرافیایی خاص با عوامل ذاتی و طبیعی ذاتی آن هستند” ، در حالی که برای PGI ها مستلزم پیوند است ، اما ضروری و منحصر به فرد نیست ، همانطور که در آیین نامه بیان شده است “کیفیت ، اعتبار و یا ویژگی دیگر داده شده” باید به “منشأ جغرافیایی” نسبت داده شود.
• درمورد PGI حداقل یکی از مراحل تولید باید در منطقه جغرافیایی تعریف شده انجام شود ، در حالی که برای PDO کلیه مراحل تولید باید در منطقه جغرافیایی تعریف شده انجام شود.
• به منظور واجد شرایط بودنPDO ، مواد اولیه یا خام معمولاً باید از منطقه جغرافیایی تعریف شده تهیه شوند ، چنین قاعده ای برای PGI ها وجود ندارد (با این حال PDOهایی از شرایط خاص و مناطق تولیدی برای مواد اولیه که نه تنها تعریف شده بلکه خارج از محدوده جغرافیایی تعریف شده نیز کنترل می شود از این قاعده مستثنی هستند).

با تجزیه و تحلیل این تعاریف ، می توان اضافه کرد که گرایشی در هردو PDO و PGI وجود دارد که بر پیوند با یک محل مبدا تأکید می کنند (کلمات “اساساً قابل انتساب” یا “اساساً یا منحصراً ” به معنای کلی یکسان هستند). همین موضوع در مورد منشاء محصولات نیز صدق میکند، زیرا PDO ها و PGI ها به مکانها ، مناطق یا کشورها و مواد اولیه ارجاع شده است. به شرط رعایت برخی از شرایط ، مواد اولیه برای PDO ها می توانند از یک منطقه جغرافیایی بزرگتر یا متفاوت از آن تعریف شوند. بنابراین، تنها تمایز واقعی که هنوز نقش مهمی را برای کشاورزان و تولید کنندگان در انتخاب PDO یا PGI ایفا می کند، در نظر گرفتن مراحل تولید است، به این معنی که آیا تهیه ، پردازش و تولید محصول مورد نظر همگی در یک منطقه تعریف شده صورت می گیرد یا خیر.

در سطح حفاظت شده به PDO ها و PGI ها هیچ تفاوتی وجود ندارد – اصل اساسی حفاظت مساوی برای هر دو عنوان به شدت توسط مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ تایید میشود.

در حال حاضر ، هر نام محصولی که سه شرط ارائه شده توسط مقررات اتحادیه اروپا را برآورده کند، می تواند به عنوان PDO یا PGI ثبت شود.

این موضوع یک تفاوت مهم در مقایسه با قانون ایران است، زیرا ماده ۱ “نشانه جغرافیایی” را به معنای “نشانه ای که به منزله کشور، منطقه یا ناحیه کشور است شناسایی می کند ، با این تفاوت که کیفیت ، شهرت یا ویژگی های دیگر کالا در اصل منشأ جغرافیایی آن است. ” بنابراین ، در صورت شناسایی کالاها به عنوان مبداء مکان جغرافیایی خاص ، نه تنها از اسامی بلکه هرگونه نشانه ای نیز در ایران محافظت می شود. علاوه بر این ، آیین نامه اجرایی GI در ماده ۵ بیان می کند که مشخصات محصولات برای ثبت باید شامل اطلاعات زیر باشد: «نام محصول و نشان جغرافیایی که در آن ثبت عنوان  یا نام اعمال می شود.»

در قانون ایران هیچ طبقه بندی مختلفی از GI یافت نمیشود و فقط یک اصطلاح توسط اعمال قانونی استفاده می شود – “نشانه جغرافیایی” که با ماده ۱ (الف) تعریف شده است

“نشانه ای که منشأ کشور ، منطقه یا ناحیه کشور را مشخص می کند ، مشروط بر اینکه کیفیت ، شهرت یا سایر خصوصیات این کالا اساساً منسوب به منشأ جغرافیایی آن باشد”.

این تعریف بسیار شبیه به تعریف PGI هایی است که توسط آیین نامه اتحادیه اروپا ارائه شده است ، بنابراین PDO های اتحادیه اروپا نیز به طور معمول تحت پوشش تعریف ایران از GI ها قرار می گیرند.

از منظر حقوقی، هیچ مشکلی از نظر سازگاری بین تعاریف GI ارائه شده توسط چارچوبهای قانونی ایران یا اتحادیه اروپا وجود ندارد.

۲٫۶      رابطه میان GI و علائم تجاری

اختلاف عمده در خانواده حقوق مالکیت فکری، بین نشانه‌های جغرافیایی و علائم تجاری شناخته می‌شود.. در مقررات اتحادیه اروپا سه گزینه ممکن برای حل آنها مطرح شده است:

۱) علائم تجاری پیشین مشهور و پرکاربرد که مانع ثبت نام های مبدا یا نشانه های جغرافیایی شود (ماده ۶ (۴))؛

۲) در صورت ثبت نام مبدأ یا یک نشانه جغرافیایی، ثبت نام یک علامت تجاری متناقض که مربوط به کالایی از همان نوع است، رد می شود درصورتی که درخواست ثبت آن پس از ارسال درخواست برای GI ثبت شده باشد. (ماده ۱۴ (۱))؛

۳) وجه مشترک بین علائم تجاری ، ثبت شده یا مقرر شده برای استفاده، قبل از تاریخ ثبت درخواست GI (ماده ۱۴ (۲)).

این اصول مشابه را میتوان در قانون ایران یافت. به عنوان مثال ، ماده ۱۴ به سازمان ثبت اسناد و دارایی ها دستور میدهد  که از ثبت هر نشان تجاری که به غلط به منشا جغرافیایی ﺁن نسبت داده شده یا ممکن است مردم را در تشخیص منشا واقعی کالا گمراه کند، خودداری نمایند. افزون بر آن، هر شخص علاقه‌مندی می‌تواند از دادگاه بخواهد تا ثبت این علائم تجاری را لغو کند. از این رو، فارغ از ثبت نام، GIها محفوظ می‌مانند و در قوانین ایران اولویت ﺁنان در استفاده از علایم تجاری گمراه کننده تضمین شده است.

ماده ۱۵ استثنائات متعددی را در مورد کاربران پیشین GI یا علائم تجاری مطرح میکند:

الف) استفادۀ مداوم یا مشابه از نشانه های جغرافیایی برای کالاها و خدمات متعلق به یک کشور دیگر توسط افراد اتباع و یا اشخاص مقیم ایران که با حسن نیت از ﺁن نشانۀ جغرافیایی را برای مدت حداقل ۱۰ سال قبل از به اجرا درﺁمدن این قانون استفاده نمودند. (اصل کاربرد GI همنام)؛

ب) در مواردی که نشان تجاری با حسن نیت به کار گرفته شده و یا با حسن نیت به ثبت رسیده است، در صورتی که موارد مذکور قبل از تاریخ به اجرا درﺁمدن این قانون و یا قبل از اینکه نشانه‌های جغرافیایی در کشور مبدا (اصل همزیستی) حفظ شده باشد؛

ج) نشانه‌های جغرافیایی متعلق به یک کشور دیگر با توجه به کالاها و خدمات که نشانه‌های مرتبط با ﺁن با اصطلاح مرسوم در زبان مشترک ایران به‌عنوان نام مشترک این کالاها و خدمات (اصل GI های محافظت شده و نامهای عمومی / مشترک) یکسان است.

از این رو، هم‌زیستی GIها و نشانه‌های تجاری و نیز استفاده از GIهای همنام از کشورهای مختلف، مطابق با قوانین ایران امکان‌پذیر است.

هر درخواستی در خصوص استفاده یا ثبت یک علامت تجاری باید ظرف پنج سال پس از آنکه کاربرد نامطلوب از نشانه محافظت شده در ایران منشر شد، یا پنج سال از تاریخ ثبت در ایران ارائه شود مشروط بر این که علائم تجاری ثبت شده تا این تاریخ منتشر شده باشد و تاریخ مذکور جلوتر از زمان علنی شدن کاربرد نامطلوب آن در ایران باشد و نشانه جغرافیایی به طور علنی مورد استفاده قرار نگرفته باشد یا با سو نیت ثبت نشده‌باشد.

علاوه بر این، در استفاده از اسامی تجاری که یکسان یا مشابه GI استثنائاتی وجود دارد، بطوری که ممکن است هر شخصی همچنان در تجارت، نام آن شخص یا نام پیشینی آن شخص در تجارت را بکار ببرد، مگر در مواردی که از چنین نامی باعث گمراه کردن مردم شود.

از این رو، درخصوص تمایز بین حقوق دارندگان علائم تجاری و کاربران GI ، هر دو چارچوب حقوقی اتحادیه اروپا و ایران حاوی مفاد مفصلی برای حل و فصل اختلافات احتمالی هستند.

۲٫۷     ارزیابی میزان شباهت میان اتحادیه اروپا و ایران در مراحل ثبت و مدارک لازم برای درخواست

در قانون ۲۰۱۲/۱۱۵۱ اتحادیه اروپا مشخصه‌های عمومی روند ثبت ‌نام برای PDO و PGI و کشورهای عضو اتحادیه را ملزم به معرفی قوانین، مقررات و مفاد اجرایی برای روند ثبت‌نام لازم جهت مطابقت با مقررات می‌باشد.

براساس این مقررات، روند ثبت‌نام از دو مرحله تشکیل شده‌است: در سطح ملی و در سطح اروپا.

به عنوان یک بیانیه تکمیلی، باید خاطرنشان کرد که روند ثبت ملی و الزامات مستند قوانین ایران و اجرای آن بسیار دقیق و شبیه به مقررات اتحادیه اروپا است. تنها اختلاف جزئی در طول دوره اپوزیسیون است که در ایران ۳ ماه برای افرادی ساکن در ایران (ماده ۱۱ قانون) و ۶ ماه برای کسانی که در خارج از کشور زندگی می کنند (ماده ۱۱ قانون)؛ درحالی که در اتحادیه اروپا ۳ ماه مهلت داده شده است تا از مخالفت (ماده ۵۱ مقررات اتحادیه اروپا) خودداری کنند. با این حال، تفاوتی اساسی نیست و با توجه به ویژگی های فرایند ملی، کاملا قابل توجیه است. از این رو، می‌توان با توجه به تحلیل‌های تفصیلی ارائه شده در زیر، سازگاری قوانین ایران و ﺁیین‌نامه ﺁن را با قواعد اجرایی در ارتباط با روند ثبت و الزامات مستند مشخص، تأیید کرد.

تفاوت اساسی بین فرآیند ثبت ‌نام در اتحادیه اروپا و ایران در بررسی این کاربردها بیشتر است. این موارد نه تنها به الزامات کاربردی از لحاظ اطلاعات لازم مطابق با اعمال قانونی، بلکه به سیستم واقعی کنترل‌های رسمی و اطمینان از روند تایید مربوط میشود (که در زیر در بخش بررسی حضور و اثربخشی سیستم کنترل GI اعمال شده در ایران توضیح داده شده‌است). در مقایسه چارچوب‌های قانونی برای حفاظت از GIs در اتحادیه اروپا و ایران،  می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد: از نظر مقررات اعمال قانونی، تفاوت‌های زیادی ﺁشکار نیست، اما عدم اجرای عملی کنترل‌های رسمی که توسط مقامات ذیصلاح یا نهادهای کنترل مصوب خصوصی صورت می‌گیرد، به این معنی که در مقایسه با سیستم مقاوم ایمنی و کنترل کیفیت محصولات کشاورزی و مواد غذایی در اتحادیه اروپا، شکاف‌ها و در واقع ضعف‌های اساسی در این زمینه وجود دارد.

۲٫۷٫۱   فرآیند درخواست، ثبت، مخالفت، اصلاح و لغو

۲٫۷٫۱٫۱ روش ثبت PDO و PGI ها در اتحادیه اروپا

تقاضا برای ثبت GI را می توانید از اتحادیه اروپا و کشورهای غیر اتحادیه اروپا دریافت کنید. از طرف کشورهای عضو اتحادیه اروپا ، در سطح ملی ، پس از دریافت درخواست یا تقاضانامه ، مرجع ذیصلاح کشور عضو برای بررسی صحت و سقم آن، شرایط این آیین نامه را بررسی و شرایط مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ را رعایت میکند.

در حین  این بررسی، کشور عضو اقدام به اعتراض ملی میکند. این روال باید از انتشار کافی درخواست اطمینان حاصل کند، و به مدت معقول و منطقی که در آن شخصی که دارای منافع قانونی بوده و در آنجا مستقر یا ساکن باشد، می تواند اعتراض خود را به این درخواست ارائه کند.

اگر ملزومات این مقررات برآورده شود و هیچ اعتراضی مطرح نشود، کشور عضو تصمیم مطلوبی را اتخاذ می کند. در صورت اعتراض، کشور عضو پذیرش اعتراضات را در مجاز در نظر میگیرد و درمورد رد یا پذیرش آن تصمیم گیری میکند.

پس از اتخاذ تصمیم مطلوب توسط مقام ملی، مدارک ذیل بایستی به کمیسیون ارسال شوند:

• نام و نشانی گروه متقاضی؛
• مشخصات محصول و سند تکی (خلاصه مشخصات محصول)؛
• اعلامیه ای از طرف کشور عضو مبنی بر این که درخواست ارائه شده توسط این گروه و واجد شرایط شدن برای تصمیم مطلوب می باشد، با شرایط این مقررات و شرایط اتخاذ شده برای اجرای ﺁن مطابقت دارد.

بنابراین ، هر کشور عضو طبق ماده ۴۹ (۴) آیین نامه مقررات موظف است:

• اطمینان حاصل کند که تصمیم مطلوب آن علنی می شود و هر شخص حقوقی و حقیقی که دارای منافع قانونی باشد ، از استیناف برخوردار باشد؛
• نسخه ای از مشخصاتی را منتشر کنید که بر اساس ﺁن تصمیم مطلوب گرفته می شود و دسترسی الکترونیکی به این مشخصات را تضمین می کند.

کشور عضو می تواند فقط براساس ماده ۹ آیین نامه ۱۱۵۱/۲۰۱۲ ، براساس این مقررات ، از نام در سطح ملی محافظت کند و در صورت مقتضی دوره تنظیمی با تاریخ مقرر در کمیسیون ایجاد کند.[۱۰]

کمیسیون پس از دریافت اسنادی که در مورد تصمیم مطلوب دولت عضو اتخاذ شده است به منظور بررسی اینکه ﺁیا این تقاضا موجه است یا خیر و اینکه با شرایط مقررات مطابقت دارد به بررسی ﺁن می پردازد. این بررسی نباید بیش از یک دوره شش ماه باشد. در صورتی که این مدت تجاوز کند،کمیسیون دلایل تأخیر را به صورت کتبی به متقاضی اعلام می کند.

کمیسیون موظف است حداقل اسامی نامهایی را که تقاضانامه های ثبت نام برای ﺁن ها ارائه شده است و نشانه هایی از تاریخ ارسال این فرم ها در اختیار عموم قرار دهد.

تقاضانامه های GIs غیر اتحادیه اروپا مستقیما به کمیسیون اتحادیه اروپا (DG AGRI) ارائه می شود.

در جایی که به نظر می رسد شرایط مقرر در قوانین اتحادیه اروپا برآورده شده، کمیسیون در ژورنال رسمی اتحادیه اروپا، تنها سند مربوط به این درخواست را منتشر کرده و دسترسی الکترونیکی به این نشریه را تضمین می کند. مدت زمان اعلام مخالفت سه ماه است. بنابراین طبق ماده ۵۱ آیین نامه ۱۱۵۱/۲۰۱۲ ، ظرف سه ماه از تاریخ انتشار در ژورنال رسمی اتحادیه اروپا ، مقامات یک کشور عضو یا کشور ثالث یا شخص حقیقی یا حقوقی دارای مشروعیت قانونی و استقرار در یک کشور ثالث ممکن است با ارسال اعلامیه مخالفت به کمیسیون اعتراض کند.

این آیین نامه همچنین امکان را  برای هر شخص حقیقی یا حقوقی با منافع شروع ، مستقر یا ساکن در یک کشور عضو فراهم می کند تا نسبت به ثبت نام اعتراض کند. ولی در مورد اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقر یا مقیم در یک کشور عضو، چنین بیانیه ای باید طی دوره دادرسی مخالفت ملی به مرجع ذیصلاح آن کشور عضو ارسال شود.

در مدت دو ماه پس از دریافت اعتراض قابل قبول و استدلال مخالفت، کمسیون از طرفهای ذینفع دعوت می کند تا برای مدتی مشخص که بیش از سه ماه به طول نمی‌انجامد، مشورت ها و مذاکرات لازم را که هدف از آن انعقاد توافق است انجام دهند. سپس نتیجه مذاکرات به کمیسیون ابلاغ می شود و براساس آن کمیسیون بررسی جدید خود را آغاز کرده یا عواملی را که امکان پذیر بودن قرارداد را نشان میدهد، اعلام می کند. در صورت که توافقی حاصل نشود، کمیسیون در مورد پذیرش یا رد درخواست تصمیم گیری میکند.

در صورت عدم اعتراض یا کمیسیون اعتراضات غیرقابل قبول دریافت کند، نام آن ثبت شده و در رجیستری اروپا از نشانه های جغرافیایی حفاظت شده و نام های منشا ثبت می شود. موضوع ثبت در ژورنال رسمی اتحادیه اروپا منتشر شده است. [۱۱]

لغو ثبت نام ممکن است توسط کمیسیون و هر شخص حقیقی یا حقوقی دارای منافع مشروع آغاز گردد و دلایل درخواست را بر طبق ماده ۵۴ قانون ارائه دهد. روال لغو شبیه به مراحل نام نویسی است و همچنین مستلزم انتشار در نشریه رسمی اتحادیه اروپا است.

۲٫۷٫۱٫۲ روند ثبت GI در ایران

جزئیات روند ثبت در فصل ۳ قانون ایران ذکر شده است. بر اساس ماده ۹، مرجع ذیصلاح مسئول ثبت افراد، سازمان ثبت اسناد و دارایی وزارت دادگستری است. بنابراین، همه درخواست‌ها باید به این نهاد هدایت شوند (درخواست ممکن است ﺁنلاین باشد). [۱۲]

ثبت املاک، تقاضای تعیین انطباق ﺁن با الزامات قانون و اجرای قانون ﺁیین دادرسی را مورد بررسی قرار میدهدو سپس (ظرف ۱۵ روز، طبق ماده ۸ قانون اساسی) به شرط ﺁنکه شرایط لازم را تحقق بخشد آن را منشر میکند. متقاضی و یا نماینده حقوقی وی ممکن است در هر زمان قبل از ثبت نام از طریق ارائه یک درخواست کتبی برای ثبت املاک، تقاضای خود را پس بگیرد. [۱۳]

هر مرجع و یا مقامی ذیصلاح میتواند در راستای مقررات این قانون، با طرح درخواست ثبت نام از نام جغرافیایی ﺁن به سازمان ثبت اسناد و مدارک جرم و ایالت ها مخالفت کند. سازمان ثبت اسناد و املاک باید در عرض ۳۰ روز یک نسخه از اعتراض را به متقاضی ابلاغ کند (طبق ماده ۱۳ قانون ﺁیین نامه). متقاضی باید ظرف مدت ۳۰ روز به اعتراض پاسخ دهد (اگر متقاضی در ایران اقامت نداشته باشد، این مدت ۶۰ روز طبق ماده ۱۴ قانون اساسنامه است). اگر متقاضی نتواند در مدت مقرر پاسخی ارسال کند، به عنوان کناره‌گیری در نظر گرفته می‌شود. اگر متقاضی بیانیه ای مخالف ارسال کند، سازمان ثبت املاک و دارایی یک نسخه از آن را به شخص شاکی ارائه میدهد و پس از شنیدن اظهارات طرفین، تصمیم نهایی را میگیرد. [۱۴]

جایی که سازمان ثبت املاک و دارایی در می‌یابد که شرایط مقرر در قانون تحقق یافته است و هیچ مخالفتی بر علیه این درخواست ثبت نشده و یا مخالفت رد نشده ، این سازمان با ثبت نشانه جغرافیایی اعلامیه ای در مورد آن منتشر و متقاضی را با یک گواهی ثبت میکند. از این رو، روند ثبت GI در ایران آسان است و در اصل با ثبت علامت تجاری تفاوتی ندارد. به نظر می رسد که سازمان ثبت اسناد و املاک، به جای ماهیت کاربرد، الزامات رسمی را به طور انحصاری بررسی می کند.[۱۵]

اصلاحات اظهارنامه در روند ثبت نام و پس از ثبت امکانپذیر است و به موجب ماده ۹ و ۲۱ قانون اساسی تنظیم شده است. اگر در نتیجه بررسی و رسیدگی، مرجع ثبتنام هر نقصی را در اظهارنامه (یا ضمایم آن)، مشاهده کند متقاضی را کتبا با جزئیات مربوط به هرگونه اقدامات لازم برای رفع نقص در مهلت مقرر مطلع می کند. در صورت عدم رفع نقایص، اظهارنامه مذکور رد میشود.[۱۶] هر گونه تغییر یا اصلاح در نشانه های جغرافیایی ثبت شده (یا هر گونه اطلاعات مربوط که مکمل پرونده فنی باشد) را می توان به درخواست مالک نشان جغرافیایی یا مرجع ثبت انجام داد، مشروط بر این که ماهیت نشانه جغرافیایی ثبت شده تغییر نکند. هزینه های خاص برای هر گونه تغییر در GI های ثبت شده توسط صاحبان اعمال می شود. هنگامی که اصلاحات و تغییرات درخواستی توسط سازمان اسناد پذیرفته شود باید پس از ثبت در روزنامه رسمی چاپ شود. بر اساس ماده ۲۴ قانون، همان روند و اصولی که برای ثبت در مورد اصلاحات مربوط به نشانه های جغرافیایی ثبت شده نیز اعمال می شود.

هر گونه دادخواست برای اصلاح یا لغو نشانه جغرافیایی ثبت شده باید به صاحب امتیاز GI (یا نماینده حقوقی وی) ابلاغ شود.

در قوانین ایران در مورد وسایل ارتباطی، چگونگی اطلاع رسانی را تصریح نشده است (فقط به عبارت «کتبی» اشاره می کند)، اما با توجه به گزینه الکترونیکی برای ارسال اسناد تقاضانامه، میتوان فرض کرد که هم مکاتبات معمولی و هم پیام های الکترونیکی از سوی مأموران سازمان ثبت اسناد و املاک انجام میشود.

۲٫۷٫۲   مدارک لازم برای درخواست و نقش گروه‌های تولیدکننده و مقامات دولتی در روند تسلیم

۲.۷.۲.۱ اهمیت گروه های تولید کننده و مشخصات فنی برای ثبت GIs در اتحادیه اروپا

همان طور که در این گزارش ذکر شد، برای حفظ امنیت و حفاظت در اتحادیه اروپا، باید نشانه‌های جغرافیایی ثبت شود. هر دو نشانه جغرافیایی کشورهای اروپایی و ثالث را میتوان تحت قانون ۲۰۱۲/۱۱۵۱ ثبت کرد، اما تفاوت های مشخصی در روند ثبت وجود دارد.

تقاضانامه ها را تنها میتوان توسط گروه هایی که با این محصولات کار می کنند و نام ﺁنها به ثبت می رسد، انجام داد (ممکن است گروه های مختلفی از کشورهای مختلف عضو و از کشورهای ثالث دارای درخواست های مشترک یا یک فرد حقیقی یا حقوقی که در پی شرایط ماده ۴۹ به عنوان گروه تلقی شده، یعنی تقاضای فرامرزی، باشند).

مقررات اتحادیه اروپا تعریفی در ماده ۳(۲) ارائه می کند:

«گروه» به معنای هرگونه مشارکت، صرف نظر از شکل قانونی ﺁن، که عمدتا از تولیدکنندگان یا پردازنده‌هایی تشکیل شده است که با یک محصول کار می‌کنند. این تعریف دقیقی نیست و به این معنی است که هر گونه مشارکت تولیدکنندگان یا پردازشگرانی که با محصول کشاورزی یا مواد غذایی مورد نظر کار می کنند، می تواند برای ثبت نام به عنوان نشانه های جغرافیایی یا تعیین منشأ، کاربرد داشته باشد. تجربه نشان داده که سایر طرف های علاقه مند میتوانند تا زمانی که ارتباط واضح و قوی بین خود تهیه کنندگان یا پردازنده ها و گروه وجود داشته باشد، در گروه شرکت کنند.

علاوه بر این، در ماده ۴۵ مقررات اتحادیه اروپا به نقش گروه ها پرداخته شده است. گروهها حق دارند محصولاتشان را تبلیغ کنند، اقداماتی را برای تضمین حمایت قانونی مناسب انجام دهند، فعالیتهایی را برای تضمین تطابق با مشخصات محصول و اتخاذ تدابیری برای افزایش ارزش محصولات، انجام دهند. کشورهای عضو ترغیب می شوند تا از تشکیل و عملکرد گروه ها در سرزمین‌ خود با استفاده از ابزارهای اداری حمایت کنند و موظف هستند که نام ها و ﺁدرس های گروه های موجود را به کمیسیون ابلاغ کنند.

در ماده ۴۹ مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ آمده است که با یک شخص حقیقی یا حقوقی تنها در صورتی میتوان به عنوان یک گروه رفتار کرد که شرایط زیر را دارا باشد:

الف) شخص تنها تهیه کننده در منطقه جغرافیایی تعریف شده باشد که مایل است تقاضانامه خود را ارائه دهد؛

ب) منطقه جغرافیایی تعریف شده دارای ویژگی‌هایی متفاوت با ویژگی‌های مناطق مجاور یا ویژگی‌های محصول باشد.

برای ثبت نام های مربوط به منطقه جغرافیایی در یک کشور عضو اتحادیه اروپا، درخواست ها باید به مقام ملی مربوط به ﺁن کشوری که منطقه جغرافیایی در ﺁن قرار دارد، ارسال شود. از سوی دیگر، درخواستهای کشورهای ثالث را میتوان مستقیما به کمیسیون اتحادیه اروپا واقع در بروکسل یا از طریق مرجع ذیصلاح کشور ثالث مربوطه ارسال کرد.

درخواست برای ثبت نام عنوان اصلی یا نشانه های جغرافیایی باید شامل موارد زیر باشد:

الف) نام و نشانی گروه متقاضی، مقامات و یا ارگانهایی که در حال بررسی انطباق با مشخصات محصول هستند.

ب) مشخصات محصول طبق ماده ۷؛

ج) یک سند تکی که نکات اصلی مشخصات محصول و شرح پیوند بین محصول و منطقه جغرافیایی یا منشأ ﺁن را مشخص می کند.

همچنین الزامات خاصی توسط ماده ۸ در رابطه با پرونده درخواست وجود دارد که در آن اظهارنامه از طرف کشور عضو لازم است. این اظهارنامه باید بیان کند که کشور عضو مورد نظر، درخواست گروه متقاضی و صلاحیت برای تصمیم مطلوب با شرایط مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ مطابقت دارد.

برای واجد شرایط بودن برای PDO یا PGI، یک محصول کشاورزی یا مواد غذایی باید با مشخصات محصول مطابقت داشته باشد. مشخصات محصول، سندی است که حاوی اطلاعاتی در مورد محصول، کیفیت های خاص و حوزه تولید ﺁن می باشد و این امر ارتباط بین محیط جغرافیایی و محصول مورد نظر را توضیح می دهد.

بر طبق ماده ۴۶ مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲، کشورهای عضو ملزم هستند اطمینان حاصل کنند که هر متصدی که از قوانین طرح های کیفیت پیروی می کند، با کنترل های رسمی تایید کننده مندرج در ماده ۳۷ پوشش داده می شود.

این مشخصات باید به وضوح مشخص کند که ﺁیا نام باید به عنوان یک نشان جغرافیایی محافظت شده ثبت شود یا اینکه به عنوان تعیین خاستگاه حفاظت شده باشد.

تعیین مشخصات طبق ماده ۷ مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ حداقل باید شامل موارد زیر باشد :

الف) نام مورد حمایت به عنوان نام خاستگاه یا نشانه‌های جغرافیایی چه در تجارت و چه در زبان مشترک، و تنها در زبان‌هایی که از لحاظ تاریخی برای توصیف محصول خاص در منطقه جغرافیایی معین استفاده می‌شود؛

ب) توصیف محصول، از جمله مواد خام، در صورت لزوم، و همچنین ویژگیهای اصلی فیزیکی، شیمیایی، میکروبیولوژیکی و ارگانولپتیک محصول؛

ج) تعریف منطقه جغرافیایی محدود شده با توجه به ارتباط با محصول و در صورت لزوم، جزئیات مربوط به مواد اولیه دریافتی از یک ناحیه جغرافیایی بزرگتر یا متفاوت از حوزه پردازش؛

د) مدارک موجود مبنی بر اینکه محصول تولید شده در منطقه جغرافیایی تعریف شده است؛

ه) شرح روش بدست ﺁوردن محصول و در صورت لزوم، روش‌های معتبر و غیرمتغییر محلی و همچنین اطلاعات بسته‌بندی؛ [۱۷]

ج) توضیح جزئیات ارتباط بین کیفیت یا ویژگی های محصول کشاورزی یا مواد غذایی و محیط جغرافیایی (PDOs) یا بین کیفیت خاص، اعتبار یا سایر ویژگی های محصول کشاورزی یا مواد غذایی و منشأ جغرافیایی (PGIs)؛

ز) نام و نشانی مقامات و یا ارگانهای تایید کننده پیروی از مقررات مشخص و وظایف خاص ﺁنها؛

ح. هر قانون خاص برچسب گذاری برای محصول کشاورزی یا مواد غذایی مورد نظر.

یک سند تکی نسخه مختصری از این مشخصات است. بر طبق ماده ۸(۱) مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ باید شامل موارد زیر باشد:

۱- نکات اصلی این ویژگی: نام، شرح محصول، از جمله مقررات خاص مربوط به بسته بندی و برچسب گذاری، و تعریف مختصری از منطقه جغرافیایی؛

۲) توصیف ارتباط میان محصول و محیط یا منشأ جغرافیایی ﺁن برای PDO و PGIها، به‌عنوان مثال، در صورت لزوم، شامل عناصر خاص توصیف محصول یا روش تولید برای توجیه پیوند.

تمامی اسناد ارسالی به کمیسیون باید به یکی از زبان‌های رسمی اتحادیه اروپا باشد و یا ترجمه تایید شده به یکی از این زبان‌ها باشد.[۱۸]

۲.۷.۲.۲ اسناد و مدارک لازم برای ثبت GI در ایران

مواد ۷ و ۸ قانون ایران شامل مفاد مربوط به متقاضیان و الزامات تقاضا برای اشخاص حقیقی است.

درخواست ثبت نام نشانه های جغرافیایی در ایران را می توان توسط اشخاص ذیل در سازمان ثبت اسناد و املاک ثبت کرد:

・ هر شخص حقیقی یا نهاد حقوقی یا گروه از این قبیل یا نهادهایی که در تولید کالاهای نشان داده شده در تقاضانامه منطقه جغرافیایی تعیین شده در آن شرکت دارند.

・ هر مرجع ذیصلاح مسئول تولید، توزیع یا سیاست گذاری کالاهای ثبت شده.

ﺁیین نامه تعریف مشخصی از “گروه” ارائه نمی دهد و مشخص نیست که چگونه در عمل از ارائه چندین درخواست از سوی اشخاص و نهادهای قانونی برای ثبت یک GI خاص برای همان محصول از یک منطقه خودداری شود (مگر ﺁنکه مقامات محلی در این روند دخالت داشته باشند و گروه هایی از متقاضیان GI تشکیل دهند). از ﺁنجا که می‌توان با رعایت تمامی الزامات رسمی و پرداخت هزینه‌ی درخواست‌نامه‌ها، تقاضانامه‌های یکسان متعددی را که ارائه و رسیدگی شده‌اند، به صورت ﺁنلاین انجام داد.[۱۹] همچنین روشن نیست که مقامات ذیصلاح چه نقشی در این گونه فرﺁیندها ایفا میکنند، چرا که افراد حقیقی میتوانند به تنهایی برای حمایت از افراد جامعه مدنی اقدام کنند، اما طبق ماده ۵(ه) در اظهارنامه GI از “مقامات صلاحیتدار در انجمنهای مربوطه” نیاز به تأیید ویژه دارد.

ماده ۸ قانون بیانگر ﺁن است که چه مواردی باید در تقاضانامه اعلام شود:

الف) نام، نشانه، ملیت و صلاحیت قانونی متقاضی.

ب) نشانه‌ جغرافیایی مورد تقاضا.

ج) منطقه‌ای که نشانه جغرافیایی در ﺁن قرار دارد.

د) کالاهایی که نشانه جغرافیایی مربوط به ﺁنها است.

ه) کیفیت، شهرت و دیگر ویژگی‌های کالاهایی که برای ﺁن‌ها از نشانه جغرافیایی استفاده می‌شود.

در اصل، این‌ موارد همه عناصر اساسی حفاظت از GI هستند. در مواد ۴ و ۵، جزئیات بیشتری در مورد اسناد درخواست‌نامه ﺁمده است.  لازم به ذکر است که متقاضی باید هزینه های درخواست تعیین شده (که در ماده ۳۵ قانون اساسی ذکر شده) را بپردازد، هیچ تقاضانامه ای غیر از ﺁن پذیرفته نیست. [۲۰]

اظهارنامه (یا پرونده فنی) برای یک نشانه جغرافیایی شامل شرایط زیر است که میتوان در سه بخش ارائه کرد:

بخش اول تشریفات حقوقی اساسی پرونده فنی:

الف) نام، نشان، ملیت و صلاحیت متقاضی یا نماینده حقوقی وی؛ [۲۱]

ب) نشانه جغرافیایی که ثبت نام ﺁن درخواست شده است؛

ج) نام و محل اقامت قانونی افراد جهت اخذ اطلاعیه و هشدار در تهران؛

د) کشور مبدا که نشانۀ جغرافیایی ﺁن به محل تولید محصول مربوط است؛

ه) اگر نشانه‌های جغرافیایی شامل عبارات فارسی باشد، ﺁواشناسی آن به زبان فارسی باید ارائه شود؛

د) تعیین نشانه در تهران برای متقاضیان خارجی؛

ج) شماره تلفن و ایمیل (یا سایر اطلاعات تماس)؛

بخش ۲ مفاد ضمیمه شده:

اظهارنامه نشانه جغرافیایی باید ضمایم ذیل را در داشته باشد:

الف) شرح محصول، شامل مواد اولیه در صورت لزوم و ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی، میکروبیولوژیکی و یا طعم، بو و ظاهر (ارگانولپتیک) آن ماده؛

ب) منطقهی خاص تولید جغرافیایی (بدون اشاره به نقشه، تعیین مرزهای منطقه/منطقه)؛

ج) شواهدی که نشان می دهد منشاء محصول از یک منطقه جغرافیایی خاص است یا اینکه این محصول در منطقه مذکور تولید و ساخته شده است (توضیحی در مورد نوع شواهد مورد انتظار ، مستند یا هر از هر نوع).

د) توضیحات مربوط به خرید محصول و اطلاعات مربوط به بسته بندی – در صورتی که نیاز به بسته بندی جهت تضمین کیفیت یا شناسایی منشأ تولید یا کنترل تضمین در منطقه جغرافیایی معین باشد؛

ه) جزئیات مربوط به محیط یا منشأ جغرافیایی؛

و) جزئیات مراحل کنترل و یا ساختار بازرسی که برای کنترل یا نظارت بر تطابق ماندگار خواص محصول ضروری و موردنیاز هستند؛[۲۲]

ج) روش خاص برچسب زدن محصول مربوط به یکی از اصطلاحات “نشانه جغرافیایی”، “نشان جغرافیایی محافظت شده”، “نشان جغرافیایی ثبت شده” و یا مشخصات طبیعی و سنتی مشابه بر روی محصولات؛

ح) تصویب و تایید توسط مقام ذیصلاح انجمن های مربوطه و یا سازمان های ذیربط جهت بررسی منشأ تولید و کیفیت، اعتبار و مشخصات و ویژگی دیگر ادعاهای مربوط به منشأ جغرافیایی متقاضی.

بخش سوم تشریفات قانونی ارائه شده در ضمائم:

اگر کشور مبدا نشان جغرافیایی ایران نباشد، متقاضی باید یک نسخه از سند یا اسنادی را که نشان دهنده ثبت و یا به رسمیت شناختن در کشور مبدأ در زبان اصلی است ارسال نماید تا توسط مرجع صادرکننده و برسمیت شناخته شده توسط کنسولگری ایران، همراه با ترجمه رسمی ﺁن، ارائه دهد.

نسخه اصلی یا گواهی شده وکالت‌نامه و، در صورتی که تقاضای او توسط یک وکیل صورت گرفته باشد، ۱۰ نمونه از نشانه های جغرافیایی در فرمی که غالبا در ابعاد ۱۰×۱۰ سانتیمتر است، نیز لازم است.

لازم به ذکر است که پرونده‌های فنی ارائه شده توسط ایران به WIPO شامل اطلاعات مربوط به کنترل‌های رسمی و یا برچسب‌گذاری خاص محصولات نمی‌باشد. علاوه بر این، در حال حاضر هیچ لوگوی محافظت شده ای برای شناسایی GI وجود ندارد (وزارت جهاد کشاورزی در حال حاضر در حال ایجاد و توسعه چنین لوگوهایی است). در نتیجه، هیچ مشکلی درمورد برچسب زدن وجود ندارد و تنها نام های ثبت شده در ﺁیین دادرسی که توسط اشخاص حقیقی یا نهادهای حقوقی ﺁغاز می شود، در نظر گرفته می شود.[۲۳]

طبق ماده ۱۰ قانون هر تولیدکننده مجاز است که از یک نشانه جغرافیایی ثبت شده در صورت تحقق یافتن شرایط ذیل استفاده کند:

۱) محصول دارای کیفیت، شهرت و خصوصیات دیگری است که در گواهی مربوطه ذکر شده است.[۲۴]

۲) فعالیتهای تولیدکنندگان در حوزه جغرافیایی تعیین شده در گواهی ثبت صورت میگیرد.

در قانون و یا ﺁیین نامه قانونی هیچگونه مرجعی در مورد کنترل های رسمی وجود ندارد که تولید کنندگان بتوانند از GI های ثبت شده استفاده کنند. همچنین به نظر می رسد که هیچ گونه هماهنگی و یا راهکاری ارتباطی میان وزارت جهاد کشاورزی و وزارت دادگستری (اداره ثبت اسناد و املاک) برقرار نیست. از این رو، قوانین ایران و مقررات نشانه های جغرافیایی فقط به سازمان ثبت اسناد و املاک به عنوان مرجع ذیصلاح مسئول ثبت GIها در ایران ارجاع می شود و نقش و اختیارات سایر وزارتخانه ها (مانند وزارت بازرگانی یا وزارت جهاد کشاورزی) طبق اقدامات قانونی ارزیابی شده ایران در مورد حفاظت از نشانه های جغرافیایی مشخص نمی شود.

۲٫۸     مقایسه سیستم‌های کنترل و تایید انطباق در اتحادیه اروپا و ایران

بر اساس چارچوب حقوقی اتحادیه اروپا، استفاده از نام ثبت شده PDO یا PGI، محصولاتی که برای ثبت نام از ﺁنها استفاده می شود باید با مشخصات محصول مطابقت داشته باشند. کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید اختیارات یا مقاماتی را که مسئول کنترل در رابطه با تعهداتی که این مقررات مقرر کرده اند تعیین نمایند.

در قوانین ایران نیز چنین ماده ای وجود ندارد و هیچ قانون خاصی در مورد کنترل و بازرسی که در ایران در رابطه با ایمنی و کیفیت مواد غذای وجود ندارد. با این حال، با توجه به اینکه اظهارنامه ثبت GI در ایران می‌بایست شامل جزئیات مراحل کنترلی و یا ساختار بازرسی باشد که برای کنترل و نظارت بر انطباق مداوم ویژگی‌های محصول ضروری هستند، اما در حال حاضر چنین ساختاری در رابطه با نشانه‌های ثبت شده در ایران شناسایی نشده است.

کنترل هایی در اتحادیه اروپا در مورد PGIها و PDO در تمامی سطوح تولید اولیه و ثانویه، حمل و نقل، انبارداری و در بازار سازماندهی شده است.

برای مثال، تأیید تطابق با مشخصات نشانه‌های جغرافیایی و خاستگاه  منشا مربوط به یک منطقه جغرافیایی در اتحادیه اروپا، قبل از ورود محصول به بازار، باید اطمینان حاصل شود که:

・ یک یا چند مقام دولتی تعیین شده توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا و یا

・ یک یا چند نهاد کنترلی که به عنوان نهاد صادرکننده گواهینامه محصول عمل می کنند.

بر طبق مقررات اتحادیه اروپا، نهادهای بازرسی باید تعهد کافی بی طرفی را ارائه دهند و کارمندان و منابع لازم برای انجام وظایف خود را در اختیار داشته باشند.

هزینه های بازرسی برعهده تهیه کنندگان محصولات است (مگر اینکه دولت بتواند به صورت رایگان ﺁنها را بازرسی کند).

بررسی دقیق سازگاری با PGI و PDO نباید با کنترل‌های رسمی برای همه محصولات در رابطه با غذا و قوانین تغذیه، سلامت حیوانات و قوانین رفاه حیوانات اشتباه گرفته شود، زیرا که بسیاری از محصولات طرح‌های PGI و PDO در معرض آن قرار دارند.

مهم است که تفاوت بین کنترل های رسمی و تایید تطابق انجام شده برای محصولات تعیین شده با کیفیت را مورد توجه قرار دهیم و این حقیقت که به این ترتیب تایید انطباق بخشی از کنترل رسمی نیست که برای تمامی محصولات با منشا حیوانی الزامی است. با این حال، تکنیک‌ها و روش‌های تشخیص فریبکاری و عدم رعایت مقررات فنی مشابه کنترل‌های رسمی و تایید انطباق با مشخصات PDO و PGI است.

در نهایت، در اتحادیه اروپا، کشورهای عضو باید اطمینان حاصل کنند که اپراتور که به این مقررات عمل می کند، حق دارد تحت پوشش یک سیستم کنترل های رسمی قرار گیرد. کمیسیون اروپا موظف است نام و نشانی مقامات و نهادهایی را که مسئول کنترل و به روز رسانی مرتب این فهرست هستند، به اطلاع عموم برساند.

متأسفانه، مقررات ملی قوانین ایران در مورد GI، به ویژه در مورد کنترل ها دقیق نیستند و بنابراین، قوانین و اقدامات بیشتری برای ایجاد نهادهای کنترل کننده در ارتباط با سیستم کنترل های رسمی بر روی PGI و PDO ها باید به اجرا گذاشته شوند. در حال حاضر تأیید شده است که هیچ نهاد کنترلی برای اطمینان از تایید انطباق تولیدکنندگان در حال حاضر در ایران در دسترس نمی باشد.

۲٫۹     حفاظت به موجب منصب؛ یک عنصر اساسی در سیستم حفاظت از GI

مقررات اتحادیه اروپا برای حفاظت از PGI و PDO ها سطح بالایی از حفاظت را فراهم می کند و این موارد را ممنوع می سازد:

・ هرگونه استفاده تجاری مستقیم یا غیر مستقیم از نام محافظت شده؛

・ هر سوء استفاده، تقلید یا نقل مکان، حتی اگر منشأ اصلی محصول نشان داده شود، یا اگر نام محافظت شده ترجمه شده یا با عبارتی مانند “سبک”، “نوع”، “روش”، “تولید شده”، “تقلید” یا موارد مشابه همراه باشد؛

・ هر گونه نشانه‌ غلط یا گمراه‌کننده دیگری از جمله منشأ، ماهیت یا ماهیت اصلی محصول (در بسته‌بندی داخلی یا خارجی، مطالب تبلیغاتی یا اسناد مربوط به محصول مورد نظر، و بسته‌بندی محصول در یک ظرف‌بندی که موجب برداشت نادرست از منشأ ﺁن شود)؛

・ هر روش دیگری که ممکن است منجر به گمراه کردن عموم افراد درمورد منشا واقعی محصول شود.

طرح های منشا و نشانه های جغرافیایی حفاظت شده در قلمرو اتحادیه اروپا، بر اساس سیستم کنترل های رسمی، تحت نظارت قرار دارند. کشورهای عضو اتحادیه اروپا مکلف به ایجاد طرح های نظارت ملی و تعریف اقدامات منع کننده و مؤثر متناسب با تخلف هستند. ﺁنها همچنین تدابیر اداری (اصلاحی، انصراف از تجارت، تخریب، تعطیلی و غیره) در اختیار دارند. این نوع عملکرد کنترلی اجرا شده توسط نهادهای عمومی، حفاظت به موجب یا مصب مقام رسمی نامیده می‌شود، زیرا در نتیجه کنترل‌ها، اقدامات اصلاحی برای متوقف ساختن اعمال فریبکارانه صورت می‌گیرد.

در حال حاضر، هیچ سیستم مشابهی برای حمایت رسمی از افراد غیر دولتی در ایران وجود ندارد. حفاظت از GI مطابق ماده ۲ قوانین مرتبط با GI است، بنابر این هر فرد یا گروهی می تواند به منظور جلوگیری از اقدامات زیر و یا ادعای خسارت ناشی از ﺁن در رابطه با نشانه های جغرافیایی، در دادگاه درخواست دادرسی نماید:

الف) معرفی نادرست و گمراه کننده یا انتساب به منشأ جغرافیایی محصول.

ب) هر گونه استفاده از ضوابط جغرافیایی که بر اساس ماده ۱۰ کنوانسیون پاریس باشد، نشان دهنده رقابتی ناعادلانه است.

این نوع حفاظت، مشابه حفاظت مطرح شده برای علائم تجاری می باشد و با حفاظت رسمی قبلی که توسط مقررات اتحادیه اروپا برای PDO ها و PGI ثبت شده است قابل مقایسه نیست.

قانون GI حاوی مفاد مشخص و تفصیلی برای دادخواهی قانونی در صورت نقض قوانین بین المللی نمی باشد. در عوض، این موارد مشابه راه حلهای قانونی نقض دیگر حقوق مالکیت معنوی، مانند علائم تجاری است. ماده ۳۰ قانون آیین‌نامه مقرر می دارد که هر طرف خصوصی و یا مقام های قضایی می توانند برای صدور یک حکم موقت برای غیرتولیدی، فروش و واردات و توقیف و یا تخریب کالاهای جعلی از دادگاه محلی که کالاها در ﺁن تهیه، توزیع و یا کشف می شوند، اقدام نمایند. اگر دادگاه فوریت این پرونده را تشخیص دهد، موظف است که ﺁن درخواست را تأیید کند. علاوه بر این، طرفین ملزم به دریافت غرامت برای خسارات احتمالی هستند و حق دارند تا یک اقدام یا دستور موقت مناسب اتخاذ نمایند. صدور این اقدام موقت بر اساس درخواست مذکور و نسخه تایید شده گواهی ثبت نام برای نشان جغرافیایی باید ضمیمه شود. متاسفانه هیچ قانونی برای بررسی و رسیدگی وجود نداشت که حاوی نمونه هایی از عوامل موثر در حمایت از افراد جامعه مدنی در ایران باشد.

۲٫۱۰ محافظت از نشانه‌های جغرافیایی بین‌المللی

بر طبق گزارش حقوقی GI حمایت از مقامات رسمی در قانون GI ایران مشابه اتحادیه اروپا نیست، بطوری که مقامات دولتی می توانند در صلاحیت خود دخالت داشته باشند. در چارچوب کنونی اروپا، با واگذاری مسئولیت اجرای حقوق GI به دولت ها، از نشانه‌های جغرافیایی محافظت می شود.

بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی وزارت صنایع و بازرگانی، در ارتباط با GIبین المللیWIPO سیستم ایران کاملاً مطابق با شرایط توافق نامه لیسبون است و فرصتی را برای علاقه مندان فراهم می کند تا از حقوق خود در دادگاه دفاع کنند. هیچ موافقتنامه مشخص دوجانبه یا منطقه ای که توسط ایران با حمایت خاص از افراد بین المللی منعقد شده باشد وجود ندارد، اما سیستم حقوقی ایران برای تقاضاهای خارجی ﺁزاد است (این موضوع در بخش مربوط به روند ثبت GI در ایران به تفصیل شرح داده شده است).

۲٫۱۱ مسایل مهم دیگر در رابطه با GI

از جمله موضوعات مهم دیگر در رابطه با نشانه های جغرافیایی، می توان به مدت حمایت اعطا شده و شرایط حفاظت اشاره کرد. در اتحادیه اروپا، حفاظت بدون محدودیت زمانی اعطا می شود و مشروط به رعایت مشخصات محصول می باشد.

در قوانین ایران حفاظت از GI را در زمان محدود نمی‌کند و همچنین به رعایت اظهارنامه GI ثبت شده نیز ملزم شده است. در عین حال مشخص نیست که در غیاب کنترل منظم رسمی بر روی طرحهای کیفی، این مقررات عملا اجرا میشوند، چراکه تمامی اقدامات اجرایی به ابتکارات قانونی احزاب خصوصی (و احتمالا مقامات شهرداری محلی) واگذار شده است.

یکی از جنبه های مهم ثبت GI در ایران (که منبع اطلاعات آزاد نیست)، ﺁنطور که ماده ۱۷ قانون ﺁیین نامه مقرر می دارد، این است که یک نام خاص باید با اطلاعات زیر ایجاد شود:

・نام، نشانی و ملیت متقاضی یا نماینده وی؛

・ نشانۀ جغرافیایی ثبت شده؛

・ تعیین کشور مبدا و منطقه جغرافیایی و محل تولید که این نشان برای ﺁن استفاده می شود؛

・ کالاهایی که نشان جغرافیایی برای ﺁنها استفاده می شود؛

・ مشخصات تأیید شده محصول؛

・ تاریخ ثبت و شماره و یا جزئیات شناسایی قانونی نشانه های جغرافیایی در کشور مبدا.

با توجه به دسترسی محدود و انحصاری به ثبت GI، اطلاعات مربوط به GIs ثبت‌شده در ایران و آمارهای مرتبط را نمی‌توان در این گزارش قانونی ارائه کرد.

پس از ثبت نشانه های جغرافیایی، اداره ثبت باید اعلامیه عمومی ویژه ای را منتشر نماید. گواهی ثبت نام یک علامت جغرافیایی از سوی اداره ثبت صادر می شود و فرم ویژه ای توسط مدیر اداره امضا شده و پس از ارائه اعلامیه منتشر شده به متقاضی ارائه می گردد. گواهی ثبت نشانه های جغرافیایی، همان نقاط ذکر شده در ثبت را ارایه می‌دهد.

۳        توصیف ارزیابی کاربردهایGI و اجرای عملی چارچوب قانونی GI در اتحادیه اروپا و ایران

۳٫۱     عملکرد اتحادیه اروپا در استفاده از نام‌های جغرافیایی مشخص مانند PDO و PGI

لازم به ذکر است که تمام جزئیات مربوط به ثبت نام اشخاص حقیقی توسط سازمان ثبت اسناد و املاک وزارت دادگستری ایران که در بخش های پیشین این گزارش حقوقی ذکر شده است، به وضوح نشان می دهد که روال ارزیابی ممکن است مشابه سیستم اتحادیه اروپا باشد. درخواست ثبت GI در ایران نیازمند ارائه مدرک خاصی از اعتبار محصولی که دارای نام جغرافیایی است، نمی‌باشد. هیچ اشاره‌ای به عوامل طبیعی یا انسانی موجود در محل تولید تأثیرگذار بر محصول نشده است و همچینین هیچ گونه توصیف خاصی از پیوند میان توصیف محصول و عوامل طبیعی یا انسانی وجود ندارد.

ماده ۸ قانون ایران نشان می دهد که چه مواردی در درخواست باید عنوان شود (ماده ۸):

・ نام، نشانی، ملیت و صلاحیت قانونی متقاضی.

・ نشان‌های جغرافیایی، که برای ﺁن درخواست شده.

・ منطقه جغرافیایی مربوط نشانه های جغرافیایی.

・ کالاهایی که نشان‌های جغرافیایی به ﺁن مربوط می‌شود.

・ کیفیت، شهرت یا سایر ویژگی های کالاهایی که نشانه جغرافیایی برای ﺁنها استفاده می شود.

علاوه بر این، بر اساس ﺁیین نامه GI، ضمیمه‌های ذیل باید در بیانیه نشانه‌های جغرافیایی درج شود:

الف) شرح محصول، شامل مواد خام اولیه، در صورت لزوم و ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی، میکروبیولوژیکی و یا طعم، بو و ظاهر (ارگانولپتیک) مشابه؛

ب) منطقه خاص تولید جغرافیایی (بدون اشاره به نقشه، تعیین مرزهای ناحیه/منطقه)؛

ج) شواهد حاکی از ﺁن است که منشأ این محصول از یک منطقه جغرافیایی خاص است و یا این که محصول در منطقه مذکور تولید شده است (هیچ توضیحی در مورد نوع شواهد مورد انتظار، مستند یا نوع دیگری وجود نداشته باشد)؛

د) توصیف خریدهای محصولات و اطلاعات مربوط به بسته بندی در صورت نیاز به کیفیت عرضه، شناسایی منشا تولید یا تضمین کنترل در منطقه جغرافیایی معین؛

ه) جزئیات مربوط به محیط جغرافیایی یا منشأ جغرافیایی؛

و) جزئیات فازهای کنترلی و یا ساختار بازرسی که برای کنترل یا نظارت بر انطباق پیوسته خواص محصول لازم و ضروری هستند؛

ج) روش خاص برچسب گذاری محصول مربوطه به عنوان یکی از اصطلاحات “نشانه جغرافیایی”، “نشان جغرافیایی محافظت شده”، “نشان جغرافیایی ثبت شده” و/یا مشخصات طبیعی و سنتی مشابه بر روی محصولات؛

ح) تصویب مرجع ذیصلاح انجمن ها و یا سازمان های ذیربط در مورد منشأ تولید و ویژگی کیفیت، اعتبار و مشخصات موضوع مورد نظر به منشأ جغرافیایی متقاضی.

ممکن است کیفیت، شهرت و یا سایر ویژگی های کالاهایی که دارای نشانه های جغرافیایی خاص هستند، به دلیل منشأ جغرافیایی خاص، با عوامل ذاتی انسانی و طبیعی ﺁن باشد، اما هیچ راهی برای ارزیابی این امر وجود نداشته است، زیرا هیچ یک از مشخصات موجود در نشانه های ملی ثبت ملی برای بررسی حقوقی وجود ندارد.

با توجه به تجربه‌های موجود در اتحادیه اروپا در ثبت و حفاظت از افراد متخلف می‌تواند برای ایران بسیار ارزشمند باشد. در حقیقت، اتحادیه اروپا اکنون بیش از ۱۳۰۰ نشانه ثبت شده جغرافیایی و خاستگاه منشأ محصولات کشاورزی و مواد غذایی دارد. ایتالیا و فرانسه بیشترین تعداد نشانه های جغرافیایی را نسبت به اسپانیا، پرتغال و یونان دارند. تعداد تقاضانامه های دیگر کشورها در چند سال گذشته افزایش یافته است و نشان دهنده علاقه فزاینده ﺁنها به این سیستم است.

مصرف کنندگان می توانند در اروپا “تور مجازی” داشته باشند و نام محصولات را از هر منطقه ای که به علامت کیفیت PDO یا PGI دست یافته اند بیابند. تقریبا همه محصولات کشاورزی پوشش داده می شوند: میوه ها، سبزیجات، روغن های زیتون، گوشت و ماهی و غیره. این مقررات همچنین برخی از مواد غذایی تولید شده از محصولات کشاورزی را پوشش می دهد. این محصولات از پنیر و گوشت گرفته تا ماهی و حتی نوگات (نان بادامی) را شامل میشوند. برای برخی از محصولات کشاورزی که برای مصرف انسان در نظر گرفته نشده اند نیز می توانند از سیستم نامگذاری کیفیت مانند گیاهان تزئینی، گل، تاج، کاشی، کاشی، پشم، چغندر و روغن های ضروری استفاده نمود.

از زمان معرفی اولین مقررات اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۲، سیستم حفاظت از نشانه های جغرافیایی بسیار موفقیت ﺁمیز بوده است. این ارقام که در بالا ذکر شد، از ﺁمارهای جغرافیایی ثبت شده و خاستگاه منشأ و نیز کاربردهای حفاظتی از خود حکایت دارد.

۳٫۲     جنبه‌های سومند عملی روند ثبت‌نام در اتحادیه اروپا برای تولیدکنندگان کشاورزی و صنایع غذایی ایرانی

در جریان این دیدارها با وزارت جهاد کشاورزی، علاقۀ بسیاری به فراگیری روند ثبت نام کنندگان در مؤسسات جامعۀ بین المللی و امکان ثبت نام و حمایت از مؤسسات جامعۀ بین المللی در اتحادیۀ اروپا ابراز شد. به همین دلیل، این گزارش حقوقی از سوی این بخش در مورد جنبه های عملی روند ثبت تهیه شده است که می تواند برای مقامات ذیصلاح که مسئول ثبتنام افراد هستند، مفید واقع شود.

۳٫۲٫۱ توصیف جزئیات و مشخصات محصول

توصیف مشخصات محصول ، از جمله مواد خام اولیه، در صورت لزوم، باید شامل اطلاعات مربوط به ویژگی های محصول یا مواد غذایی باشد:

・ فیزیکی (شکل، رنگ، وزن و غیره)؛

・ مواد شیمیایی (حداقل چربی، حداکثر ﺁب و غیره)؛

・ میکروبیولوژی (نوع باکتری موجود و غیره)؛

・ بیولوژیکی (نژاد، گونه و غیره)؛

・ و یا ارگانولپتیک (رنگ، مزه، طعم، بو و غیره).

با توجه به مواد خام، تنها حیوانات زنده، گوشت، و شیر را می توان به عنوان اهداف مقررات اتحادیۀ اروپا در نظر گرفت. هر گونه محدودیت بر منشأ مواد خام برای نشانه های جغرافیایی باید در رابطه با پیوند مذکور در ماده ۵ مقررات اتحادیه اروپا توجیه شود.

اهمیت این توصیف را نباید دست کم گرفت، زیرا هدف از ﺁن این است که تمایز عینی محصول از سایر محصولات همان دسته از طریق ویژگی‌های معینی که محصول از منشأ خود دارد، امکان‌پذیر باشد. شرح و توصیف دقیق نه تنها عاملی اساسی است که به تولیدکنندگان اجازه می دهد به ویژگی های مشخص شده محصول احترام بیشتری بگذارند، بلکه راهنمایی برای کنترل های بیشتر نیز هست. این امر به خدمات بازرسی رسمی تمامی کشورهای عضو کمک می کند تا محصول واقعی را بهتر بشناسند و از تقلب در سراسر اتحادیه اروپا جلوگیری کنند.

در زیر مثالی از شرح PGI ترکیه “Malatya Kayisisi” آورده شده است:

Malatya Kayısısı، Hacıhaliloğlu، نوعی زردآلو از تیره گیاه گلسرخیان است. ملطیه قیسی شامل زردﺁلو‌های با بافت و اندازه‌های مختلف، دارای عطر غنی و شکر می‌باشد. یکی از نشانه‌های مهم مالاتیا قیسی این است که میزان خشک شدن آنها بسیار زیاد است و ۲۲.۲و ۲۹.۸ درصد تولید می‌شود. ۱ کیلوگرم مالاتیا قیسی خشک شده را می توان از حدود ۳.۵ کیلوگرم تازه مالاتیا قیسی به دست ﺁورد. این واقعیت که شرایط ﺁب و هوایی، به ویژه در هنگام برداشت میوه، برای خشک کردن میوه ها کاملا مناسب است (رطوبت نسبی پایین و نور خورشید فراوان است)، نقش مهمی را در زمینه کشت زردﺁلو ایفا می کند.

مشخصات شامل خصوصیات کلی و خاص محصول و نیز شرح مفصل ویژگی های شیمیایی، فیزیکی و ارگانولپتیک است.

مشخصات عمومی ملطیه قیسی: ملاتیا قیسیسی باید در زمان رسید مناسب برداشت شود که برای خشک کردن و سولفوراسیون مناسب است و دارای رنگ زرد یکنواخت، طعم ویژه و بوی زردﺁلو خشک است.

رنگ‌ﺁمیزی: رطوبت زرد 🙁 %۲۰-۲۵) ماده خشک: %۷۵-۸۰

شکل و بافت میوه: بیضی و ضخامت آن زیاد است

ویژگی‌های شیمیایی

ویژگی های شیمیایی:

ترکیب ۱۰۰ گرم ملطیه قیسی: ﺁب ۲۵ درصد (حداکثر)، انرژی ۲۰۰ کیلوکالری (حداقل)، قند کل ۵۰ درصد (حداقل)، فیبر کل ۵ درصد (حداقل)، پتاسیم ۹۰۰ میلی گرم (حداقل).

ویژگی‌های ارگانولپتیک:

ملطیه قیسی، ‌بافتی قوی دارد و غنی از محتوای قندی است. بعد از خوردن، طعم شیرین و بوی خوبی از خود به جا می گذارد.

توضیحات محصول همچنین ممکن است نشانگر نحوه ارائه محصول باشد. نام PDO یا PGI را می توان برای محصول تازه یا کامل حفظ نمود و در همان حال ممکن است اجازه داده شود که محصول را در مرحله بعدی تولید (پردازش، برش، خرد، و یا بسته بندی شده، و همچنین هر شرایط خاص مورد نیاز) که باید به طور واضح تعیین کند. این اطلاعات در یا زمان انتقال محصول، ویژگی‌هایی را که استفاده از نام ثبت‌شده را توجیه می‌کنند، نشان میدهد.

۳٫۲٫۲   منطقه جغرافیایی

منطقه جغرافیایی منطقه ای است که در ﺁن تولید و یا پردازش صورت می گیرد و شواهدی از تولید در منطقه تعریف شده وجود دارد. به عنوان یک قاعده کلی، حدود ناحیه توسط عوامل طبیعی یا انسانی تعریف می شود که به محصول نهایی ویژگی های خاص خود را می دهد. در برخی موارد، این ناحیه توسط مرزهای اداری تعریف می شود.

اسناد پشتیبانی‌شده از قبیل نقشه، طرح های مناظر و غیره باید برای این بخش از مشخصات فراهم شود.

به عنوان مثال، منطقه ای که برای پردازش PGI “کولیور ﺁنچوی” (Collioure anchovy) در نظر گرفته شده است، کومونه کولیور است. علاوه بر ﺁن، مشخصات PGI نشان می دهد که “منطقه ماهیگیری، خلیج های لاینز و گاسکونی و نیز بریتانی است.”

“PDO اسپانیایی “میل د گرانادا” برای عسل یک ناحیه جغرافیایی دارد “که کندوها در ﺁن قرار دارند و عسل استخراج می شود، یعنی ناحیه تولید، متشکل از تمام شهرداری های استان گرانادا، در بخش خودمختار اندلس است.”

توصیف دیگر منطقه جغرافیایی برای یک PGI، مربوط به “انجیر ﺁیدین (Aydİn)”  ترکیه است:

Aydİn İnciri در مناطق زمین‌های غرب آناتولی بالاتر از ارتفاع ۰-۹۰۰ متر و در شیب بیش از %۴۰ در دامنه های جنوب غربی زنجیره کوه واقع در شمال رودخانه Byyük Menderes ، از Sarayköy تا دریای اژه تولید می شود. Kuşadası در یک جهت شرقی – غربی و دامنه های شرقی کوه کوه مادران ، از غرب به دره آکچای و از جنوب دره از همان دره و در دامنه های جنوب غربی بوزداولار ، در دره Küçük Menderes و در دامنه های شمال غربی کوه های آیدین امتداد دارد. مناطقی که عمده تولید آن در منطقه است شامل سرایکوئی ، بوکارنت ، نازلی ، سلطانشیزار ، آیدین ، آنچیرلیووا ، ژرمنسیک ، اورتاکلار و ساکه در دره بویک مندرس و ادمش ، تایر ، بایوندر ، توربالی و سلچوک در دره کشیچک هستند.

اسناد پشتیبانی‌شده از قبیل نقشه، طرح های مناظر و غیره باید برای این بخش از مشخصات فراهم شود.

۳٫۲٫۳   اثبات منشا

اثبات منشا بخش مبدا، مستلزم شواهدی است مبنی بر اینکه محصول کشاورزی یا مواد غذایی در منطقه جغرافیایی تولید می شود. این امر به “قابلیت ردیابی” یک محصول، یعنی دنبال کردن مسیر تولید از سطح تولید تا مقصد نهایی ﺁن مربوط می شود. این مشخصات همچنین باید شامل اقدامات صورت‌گرفته برای تضمین قابلیت ردیابی، برای مثال نگهداری و کنترل‌های خاص باشد.

برای مثال، یک سند با مشخصات کوتاه برای پودینگ PGI ایرلندی “تیمولیگ براون”، دلایل زیر را ارائه می کند:

“مواد خام مبتنی بر گوشت که در پودینگ به کار می رود، از تولیدکنندگانی که در شعاع شش مایلی تاسیسات فرﺁوری در تیمولیگ کشاورزی می کنند، تامین می شود. در حالی که مواد دیگر مورد استفاده (غلات، پیاز، و روکش) از منابع لازم خارج از منطقه ضروری هستند، و همگی در قسمت جنوبی ایرلند و در شعاع ۱۰۰ مایلی ساختمان پردازش از منبع تامین می‌شوند.

جوایز غذایی که تاکنون در زمینۀ این پودینگ دریافت شده است، جایزۀ اتحادیۀ بوچرز ایرلند و جایزۀ بهترین محصول دلی در جایزۀ ملی غذای تسکو می باشد.”

یکی از ویژگی‌های PDO اسپانیایی به نام “میل د گرانادا” برای عسل، بیان می‌کند که قابلیت ردیابی محصول توسط هیئت نظارت با استفاده از روش‌های بازرسی و صدور گواهی تضمین می‌شود که به طور خلاصه به شرح ذیل توصیف میشوند:

۱. نظارت بر هلدینگ از ثبت تا صدور گواهی محصول محافظت شده: تولیدکنندگان در هنگام  ثبت نام خود در مزرعه زنبورعسل و زنبورداری همه کندوهایی که در اختیار دارند و همچنین مکان و محل استفاده شده برای این کندوها را در طول سال اعلام می کنند. کندوهای ثبت شده تحت عنوان “مبدأ” با پلاک قرمز شناسایی می شوند؛ این کندوهای ثبت شده ممکن است مکان یا سایت متفاوتی با دگیر یک محصولات داشته باشند.کل تولید سایت های میزبان کندوهای ثبت شده در ظرف های تأیید شده، برچسب دار، برچسب هایی که حاوی اطلاعاتی مانند تعداد کیلوگرم، کیفیت، نوع عسل و غیره می باشد. کل تولید توسط تولید کننده که هر کدام از ظرف ها را شماره گیری کرده و مقصد را نشان می دهد، اعلام شده است. پس از انجام بازرسی‌های مرتبط و تحلیل‌های ارگانولپتیکی و شیمیایی و نیز ارزیابی گرده‌ها با هدف تأیید منشأ گیاه‌شناسی و وجود ویژگی‌های طیف گرده‌ای عسل گرانادا، گواهی مناسب پیش از فروش محصولی صادر می‌شود که در فهرست محصولات قرار می‌گیرد.

۲. کارخانه های بسته بندی ثبت نام شده  محصولات وارد شده و صادرشده را بازرسی می کنند. این کارخانجات باید محصولاتی تحت پوشش را از دیگر محصولاتشان جدا کنند. بازرسی‌ها، بررسیها و تحلیلها پیش از صدور گواهینامه محصول تحت پوشش تعیین مبدا و صدور برچسب های شماره گذاری شده مربوطه انجام می شود. شماره گذاری پشت برچسب که توسط هیأت تنظیم مقررات صادر شده است، قابلیت ردیابی کامل محصول محافظت شده را تضمین می کند.”

اثبات منشاء PGI ترکی “Malatya Kayisisi” به شرح زیر است:

بنگاه های ملطیه قیسی در سال یک یا دو بار در ادارۀ کنترل اداره های مواد غذایی، کشاورزی، و دامداری تحت مقررات ایمنی غذایی این وزارتخانه مورد بازرسی قرار می گیرند. علاوه بر این، شرکت های صادراتی باید در هر محموله محصول از مدیریت غذا، کشاورزی و دامداری مجوز بگیرند. برای تعیین حضور حشرات، قارچ‌ها و در صورت لزوم سطح دی‌اکسید گوگرد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بیشتر شرکت ها توسط قرارداد تولید و تحت سیستم های کشاورزی ارگانیک و عملیات کشاورزی خوب را به کار می گیرند. تولید کنندگان هر ساله توسط موسسات صادرکننده مجوز مورد بازرسی و محصولات مورد تجزیه و تحلیل ﺁفت کش ها قرار می گیرند.

اداره کشاورزی استان مالاتیا مرجع کارشناسی است می تواند با بررسی ویژگی ها و اسناد فیزیکی، شیمیایی و ارگانولپتیک در مورد اینکه ﺁیا یک نمونه زردﺁلو، ملطیه قیسی است یا خیر تصمیم بگیرد.

بنابراین، یک عنصر اساسی در این بخش از مشخصات فنی یک محصول PGI در اتحادیه اروپا، سیستم تایید شده ای برای تأیید تطابق و کنترل است.

۳٫۲٫۴   شیوه تولید

روش تولید باید به گونه ای توضیح داده شود که هر تولید کننده ای در منطقه بتواند محصول ارائه شده را بر اساس اطلاعات ارائه شده در این مشخصات تولید کند. که شامل موارد زیر است:

・ روش بدست ﺁوردن محصولات کشاورزی یا مواد غذایی؛

・، روش‌های تولید محلی اصیل و غیرمتنوع درصوت مناسب بودن؛

・ در برخی موارد، اطلاعات مربوط به بسته بندی، اگر گروه درخواست کننده، تعیین و توجیه کند که بسته بندی باید در محدوده جغرافیایی محدود برای حفظ کیفیت، تضمین «قابلیت ردیابی» یا تضمین کنترل انجام شود.

در این سند واحد، مشخصۀ PDO ایتالیایی “Bergamotto di Reggio Calabria” برای اسانس توضیحات زیر را درمورد روش تولید ارائه می دهد:

«اسانس به روش پرس سرد از انواع میوه های سیتروس برگامیا ریسو، کاستانیارو و فانتاستیکو استخراج می شود. تعداد درخت های کاشته شده نباید بیش از ۴۵۰ درخت در هر هکتار باشد. ریشه اصلی مورد استفاده Melangolo یا Arancio Amaro هستند. برداشت محصول از زمانی ﺁغاز می شود که رنگ میوه از سبز به زرد تغییر یابد. پس از برداشت، میوه ها در ظرف های مناسب به گیاهان فرﺁوری منتقل می شوند. اسانس با استفاده از یک دستگاه پوست‌کن که تنها با استفاده از ﺁب‌ تحت فشار و نبولیزه، سرد می‌شود. امولسیون ﺁب/روغن با سانتریفیوژ جدا شده میشود. محصول هر یک از میوه ها ۳۵۰ تا ۷۵۰ گرم است و تولید ﺁن ۴۰۰ پوند در هر هکتار است.»

جدیدترین GI های حفاظت شده در اتحادیه اروپا مشخصات کامل و دقیقی دارند. در زیر نمونه بارز PGI ترکیه ، ثبت شده در سال ۲۰۱۷ آورده شده است:

تولید محصولات AYDIN İNCİRİ: Aydın İnciri نوعی انجیر خشک شده است که نگهداری انجیر خشک با کیفیت بالا به موفقیت تمامی فرﺁیندهای حاصل از رشد میوه تا خشک کردن بستگی دارد. تولید Aydın İnciri در منطقه جغرافیایی ذکر شده در ماده ۳-۱ انجام می‌شود و از طریق ۳ مرحله به دست می‌ﺁید.

۱) تولید Aydın İnciri:

ﺁماده سازی زمین: در زمینی که درختان انجیر کاشته می‌شود، ابتدا موضوعات مربوط به احیای اراضی حل می‌شود. خاک قبل از کاشت دو یا سه بار شخم زده میشود. این کار هوادهی خاک و بهترین استفاده از باران را تضمین می کند. در حالی که ۹۰ درصد از باغ های انجیر در مناطق کوهستانی و شیب دار قرار دارند؛ اقدامات علیه فرسایش باید انجام شود. اگر شیب زمین از ۳ درصد فراتر رود، کشت معکوس باید به کار گرفته شود و در مکان هایی که شیب بیش از ۵ درصد است،  باید دیوارهای نگهدارنده و تراس با فاصله ۱۰ تا ۱۵متر براساس شیب ایجاد شود.

کاشت: گیاهان انجیر  در دوره زمستانی خفته به بهترین شکل کاشته می‌شوند؛ یعنی در دوره بین برگ ریزی و رشد بهاره. در مکان‌هایی که سرمای شدید و یخ‌بندان را در زمستان تجربه نمی‌کنند، کاشت پس از  برگ ریزی پاییز ترجیح داده می‌شود. اگر کاشت پاییزه امکان پذیر نباشد، میتوان را کاشت در فوریه یا مارس در پایان زمستان، در اوایل بهار انجام داد.

هرس کردن: هرس بر شکل، رشد و حتی محصول یک درخت تأثیر می گذارد. هرس در تابستان و زمستان انجام میشود. هرس شکل دهی، بازدهی و جوانسازی، همگی برای اطمینان از افزایش رشد و بازدهی درختان، به کار گرفته میشوند.

مراقبت و کوددهی: در حالی که باغ‌های انجیر در مکان‌هایی که فاقد منابع ﺁبیاری می‌باشند، کاشته می‌شوند، روش‌های فرﺁوری پیوسته‌ای برای فرﺁوری مداوم خاک و جلوگیری از رشد علف‌های هرز به کار گرفته می‌شود. باغ ها باید حداقل سه بار شخم زده شوند، یک بار در پاییز و دو بار در بهار. در پاییز، فرآوری خاک پس از اتمام برداشت انجیر انجام می شود. فرﺁوری خاک در پاییز عمیقتر صورت میگیرد. هدف از این کار دفن میوه و سایر بقایای گیاهی است که ممکن است دارای بیماری ها و حشرات در خاک و فرصتی برای استفاده از باران های زمستانی از طریق شخم زدن خاک فراهم شود. فرﺁوری خاک در فصل بهار برای زدودن علف‌های هرز که در زمستان رشد کرده‌اند و همچنین هوادهی خاک و استفاده از باران های بهاری انجام می شود. این کار در ماه مارس بسته به دمای خاک صورت میگیرد و عمق فراوری حدود ۱۵ سانتیمتر است.

کوددهی نیتروژن باعث رشد منفی یعنی اندازه برگ‌ها و طول شاخه‌ها /ریشه‌ها میشود. با وجود افزایش مثبت تعداد و اندازه میوه‌ها، کیفیت میوه خشک کاهش می یابد و رنگ پوست میوه تیره می شود. تغذیه فسفری تاثیر مثبتی بر اندازه میوه دارد. پتاسیم باعث کاهش ﺁسیب به میوه ناشی از ﺁفتاب سوختگی می شود و باعث تقویت کشت انجیر های خشک شده نرم تر با رنگ پوست روشن تر میشود.

برانجیرزنی: با مصرف انجیر خشک، گرده افشانی Aydın İnciri باید انجام شود. از ﺁنجایی که گل های نر و ماده جدا از هم هستند، گرده افشانی توسط باد و حشرات صورت می گیرد. در طبیعت، زنبورعسل ” Blastophaga psenes” عمل گرده‌افشانی را انجام میدهد. درختان Sarılop انجیر وحشی تولید می‌کنند که وقتی در روزهای ۵ تا ۲۰ ژوئن به اندازه ﺁجیل‌های بزرگ می‌رسند، از درختان انجیر مذکر برداشت و بر درختان ماده ﺁویزان می‌شوند.

بیشتر میوه های انجیر وحشی، یعنی درخت انجیر مذکر، در منطقه ﺁیدین (Aydın) کاشته می شوند. علاوه بر این، در فصل گرده افشانی (۵ تا ۲۰ ژوئن) بازارهای سرپوشیده ای توسط فروشندگان و بازاریابان برای فروش به تولید کنندگان در اکثر  این مناطق ایجاد می شود. انجیرهای رسیده باید صبح زود و عصر هنگام برداشت شود. انجیرهای برداشت شده به طور مرتب و به مقدار کافی بر شاخه‌های درختان انجیر ماده آویزان می‌شوند. برانجیرزنی یکی از عوامل اصلی افزایش کیفیت Aydın İnciri است.

۲) برداشت: انجیرهایی که به اندازه کافی رسیده اند از درختها به تنهایی می افتند این انجیرها را انجیر ترش می نامند. انجیر ترش به طور جداگانه توسط پرسنل با تجربه انتخاب می شود. هر روز محصول انجیر خشک می‌شود. در طی فرﺁیند برداشت، انجیر های خراب و با کیفیت بالا در ظرف های جداگانه قرار داده می شوند. انجیر‌های برداشت شده با دقت به سبدهای چوبی کم‌عمق منتقل می‌شوند. در طی حمل و نقل؛ برای کیفیت بسیار مهم است که انجیر را له نشود و لکه‌دار شدن جلوگیری شود.

۳) خشک کردن: انجیر‌های دروشده در یک ردیف بر روی بسترهای چوبی در مکانی آفتابی و مطبوع قرار می‌گیرند. انجیرهایی که بر روی بسترهای چوبی خشک می شوند هر روز صبح زود یا ظهر توسط پرسنل مجرب کنترل می شوند. در شب انجیر ها جمع آوری شده و بر روی آنها پوششی جهت حفاظت در برابر حشرات و شبنم های احتمالی قرار داده می شود. ﺁنها را دوباره در یک ردیف در صبح زود پخش می کنند. انجیر خشک شده از بسترچوبی جمع ﺁوری شده و بر اساس طبقه بندی کیفی مربوطه نگهداری می شود.

تمامی فرایندهای تولید توسط تولیدکنندگان متخصص و کارکنان با تجربه انجام می شود. Aydın İnciri میوه بسیار ظریفی است. در حین برداشت و خشک کردن، نیاز به کار بسیار دقیق دارد. پس از بسته بندی به عنوان انجیر پردازش نشده (طبیعی) به بازار عرضه می شود.

انجیر خشک شده در بسته بندی های جدید، تمیز، خشک، بدون بو و در اندازه ها و اشکال مختلف از مواد مناسب که باعث خراب شدن ویژگی محصول نمی شود و برای سلامتی مضر نیست بسته بندی شده است.

بسته های کوچک مصرف کننده در بسته های بزرگتر بسته بندی شده اند که از ﺁنها در طی حمل و نقل و برﺁوردن الزامات فوق محافظت می کند.

در صورتی که عملیات خاصی مانند نرم کردن، برش دادن، و یا بسته بندی در محدوده جغرافیایی محدود انجام گیرد، چنین شرطی  باید به منظور اثبات این که لازم و متناسب با هدف حفاظت از نام به لحاظ حفاظت از کیفیت و اصالت محصول ضروری است، توجیه شود.

به عنوان مثال، خصوصیاتی که بر اساس آن PDO “Prosciutto di Parma” به ثبت رسیده است صریحاً الزامی را که فقط ژامبون خرد شده و بسته بندی شده در ناحیه تولید معمولی و تحت نظارت “Consorzio del Prosciutto di Parma” یا به انگلیسی “Parma Ham” می تواند دربرداشته باشد. مشخصات PDO “Grana Padano با توجه به الزامات تعیین شده توسط مقررات ملی که به ﺁن اشاره می شود، یعنی حکم چهارم نوامبر ۱۹۹۱، شرایط لازم را با بازاریابی پنیر رنده شده تحت عنوان PDO، به تفصیل شرح می دهد. این شرایط، به ویژه ملزم به ایجاد بسته بندی فوری و مناسب در منطقه تولیدی است. قانونی بودن این الزامات از مشخصات، با رأی دادگاه دیوان عدالت اتحادیه اروپا در پرونده های C-469/00 و C-108/01 تأیید شد.

لازم به ذکر است که هر یک از عملیات شرح داده شده در این بخش در مورد روش های تولید، به تأیید انطباق و کنترل بستگی دارد.

۳٫۲٫۵   پیوند بین محصول و منطقه جغرافیایی

توضیح “پیوند” بین کیفیت خاص، شهرت یا سایر ویژگی های محصول کشاورزی یا مواد غذایی و منشأ جغرافیایی مهمترین عامل مشخص در مشخصات محصول است. این پیوند باید توضیح دهد که چرا یک محصول به مربوط به یک ناحیه و نه ناحیه دیگری است، به عبارت دیگر اینکه محصول نهایی تحت تاثیر و ویژگی های منطقه ای که در ﺁن تولید می شود قرار می گیرد.

برای هر دو PDO و PGI، باید بر تأثیر شرایط محیط زیست جغرافیایی یا سایر شرایط محلی بر کیفیت محصول تأکید شود. درمورد PDO ها باید ارتباط میان قلمرو و ویژگی‌های خاص عینی تر باشد، همان طور که در مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲ ﺁمده است، “کیفیت یا ویژگی‌هایی که اساسا یا منحصرا به‌دلیل یک محیط جغرافیایی خاص با عوامل طبیعی و انسانی ذاتی ﺁن است” ، در حالی‌که درمورد PGI پیوند ضروی است اما منحصرا ضروری نیست. ﺁن گونه که در مقررات ﺁمده است، “کیفیت، شهرت، و یا ویژگی های دیگر باید صرفا منسوب به منشأ جغرافیایی ﺁن باشد.”

در عمل، درمورد PDO‌ها باید مشخصاتی از محیط جغرافیایی با عوامل طبیعی و انسانی که بر کیفیت و خصوصیات محصول اثر می‌گذارند، ارائه شود.

عوامل طبیعی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ویژگی‌های خاص ناحیه‌ای که بر تکنیکها و روش‌های تولید تأثیر می‌گذارد؛
• ویژگی های خاص مواد خام اولیه؛
• شرح خاک و خاک زیرسطحی
• جغرافیای منطقه، مانند پستی و بلندی و شیب،
• ﺁب و هوا و ریزگردها
• پوشش گیاهی
• منظره و غیره.

عوامل انسانی نیز بر روش های تولید محلی و خاص این منطقه تأثیر دارند. در این خصوص می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

• انتخاب ناحیه برای کشت (نواحی محافظت شده در برابر باد و غیره)؛
• تطابق ناحیه جغرافیایی متناسب با روش تولید، ساخت و سازهای ویژه برای تولید (مثلا ﺁسیاب، انبارداری و غیره)؛
• توسعه دانش محلی یا مهارت های تولیدی ویژه.

عوامل طبیعی اغلب با عوامل انسانی در ارتباط است. بنابراین، مهم است که توضیح دهیم چگونه تولیدکنندگان از ویژگی های خاص ناحیه در توسعه محصول خود استفاده کرده اند.

برای مثال، در برخی مناطق، میوه یا سبزیجات در شرایط خاصی رشد می‌کنند که در طول نسل‌ها، گونه‌های مختلف را با ویژگی‌های منحصر به فرد متناسب با این شرایط انتخاب کرده‌اند و اغلب در جای دیگری رشد نمی‌کنند. علاوه بر این، تولیدکنندگان، زیرساختهای خاصی مانند تراسها، ﺁسیاب ها یا سیستم های ﺁبیاری را ساخته اند، و بدین ترتیب این چشم انداز به طور مستقیم با این محصول در ارتباط است. این اطلاعات باید در توصیف پیوند با توضیح ارتباط بین ویژگی های منطقه جغرافیایی و ویژگی های محصول منشر شوند.

نمونه جالبی از شرح دقیق پیوند در مشخصات PGI هند به نام “دارجلینگ” یافت می شود:

جغرافیایی و اقلیم کشاورزی: با توجه به ترکیب منحصر به فرد و پیچیده شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه که شامل همه بوستان های چای در ناحیه دارجلینگ و نیز مقررات تولید توسط هیات مدیره است، چای تولیدی در این منطقه دارای ویژگی های منحصر به فرد و طبیعی طعم، عطر و بافت است که موجب شناخت مصرف کنندگان در سرتاسر جهان شده و از چای دارجلینگ به عنوان یک محصول لوکس یاد کنند.

توپوگرافی: باغ های چای دارجلینگ در ارتفاعات ۶۰۰ تا ۲۲۵۰ متری با شیب های تند قرار گرفته اند که زهکشی طبیعی ایده ﺁل برای بارندگی زیاد این منطقه را فراهم می ﺁورند. طعم نادر چای دارجلینگ حاصل ترکیب ژن‌های گیاهی، شیمی خاک، ارتفاعات، دما و بارندگی خاص تپه‌های دارجلینگ است. صنعت چای دارجلینگ مجموعه ای از اقدامات کشاورزی را دنبال می کند که بیش از ۱۵۰ سال است که برای نگهداری و حفظ رشد بوته ها مورد استفاده قرار می گیرد، در حالی که ارتفاع بوته ها را که برای گلچین با دست مناسب هستند.

برگ خشک شده سپس از آبشخوار جدا شده و در دستگاه های چرخشی قرار می گیرد که با قرار دادن برگ پهن شده در یک حرکت غلتشی تحت فشار، چرخاندن برگ، پارگی سلول ها و ﺁزاد کردن ﺁبم طبیعی، عمل اکسیداسیون و تسریع فرایند پیگاسیون انجام میگیرد. فشار و توالی‌های چرخشی به‌شدت تحت نظارت قرار می‌گیرند تا تا اطمینان حاصل شود که سبک بهینه بدون تاثیر بیش از حد گرمایش وارد می‌شود.

برداشت: برداشت در ماه مارس ﺁغاز می شود و تا اواخر نوامبر ادامه دارد؛ زمستان سرد ماه دسامبر تا فوریه دوره ای از نهفتگی است. بوته های چای دارجلینگ در سال فقط ۱۰۰ گرم چای تولید می کنند (بین ۹ تا ۱۰ میلیون کیلو گرم چای دارجلینگ هر ساله در ناحیه دارجلینگ تولید می شود). هر کیلوگرم چای مرغوب شامل بیش از ۲۰،۰۰۰ برگ دستچین شده است. این موضوع نشان‌دهنده میزان تلاش انسانی در تولید آن است.

عوامل دیگر: تاریخی، سنتی، فرهنگی و اجتماعی و همچنین منحصر به فرد بودن، شهرت و حسن نیت به “دارجلینگ” وابسته است. در واقع، چای تولید شده در منطقۀ دارجلینگ و ویژگی های خاص ﺁن، از مدتها قبل در تجارت و عموم مردم هند و خارج از کشور به عنوان چای دارجیلینگ شناخته شده است و برای عموم در هند و خارج از ﺁن شناخته شده است، و به همین دلیل شهرت داخلی و بین المللی قابل توجهی کسب کرده است. هر عضو تجاری یا عمومی در هند یا خارجی که چای دارجیلینگ سفارش می دهد یا چای تبلیغ شده یا برای فروش عرضه می کند، انتظار دارد که چای سفارش داده شده، تبلیغ شده و یا به حراج گذاشته شده، چای کاشته شده، پرورش یافته و تولید شده در منطقۀ دارجلینگ بوده و دارای ویژگی های خاص پیش بینی شده باشد. از این رو، نام “دارجلینگ” برای چای منطقه دارجلینگ در ایالت بنگال غربی، هنگامی که در ارتباط با چای تولید شده در منطقه مورد نظر استفاده قرار می گرفت، منحصر به فرد، شهرت و حسن نیت خاصی در ذهن مردم به دست ﺁورده است که در صورت استفاده در رابطه با چای تولید شده در منطقه یاد شده، به گونه ای که حق انتساب آن به چنین چای بخشی از حسن نیت همه کسانی است که به طور مناسب با این منطقه در ارتباط هستند. به عبارت دیگر، نام “دارجلینگ” که در رابطه با چای به کار می رود، به عنوان نشانه های جغرافیایی در هند شناخته می شود.

مشخصات PGI باید نشان دهد که ﺁیا ثبت نام به دلیل کیفیت یا ویژگی های خاص (که باید مشخص شود) یا به دلیل اعتبار محصول درخواست شده است یا خیر. در مورد تقاضانامه ها که صرفا بر اساس شهرت، دلایل واضح و دقیقی از این اعتبار است، باید در آن گنجانده شود، بعنوان مثال، ارائه کتابچۀ مربوط به ﺁن و یا نظرسنجی از مصرف کنندگان.

داده‌های اقتصادی نیز می‌تواند به‌عنوان اطلاعات تکمیلی مورد استفاده قرار گیرد (به‌عنوان مثال، قیمت‌های بالاتر برای محصول مورد نظر در مقایسه با محصولات مشابه را می‌توان به‌عنوان نشانه‌ای از شهرت دانست). در مورد تقاضاها بر اساس کیفیت خاص یا ویژگی‌های دیگر، “پیوند” بایستی تأثیر محیط جغرافیایی را نیز مانند وضعیت PDO توضیح دهد.

۳٫۲٫۶   برچسب زدن محصولات PDO و PGI

مشخصات ممکن است شامل قوانین برچسب گذاری خاص مربوط به نشانه PDO یا PGI باشد. بر اساس مقررات ۱۱۵۱/۲۰۱۲، نشانه های “تعیین خاستگاه” و “نشانه های جغرافیایی محافظت شده” و “اختصاصات مربوط به ﺁنها (PDO و PGI) و نمادهای اتحادیه اروپا مرتبط با ﺁنها ممکن است در برچسب گذاری محصولات کشاورزی و مواد غذایی منشاء اتحادیه اروپا با نام ثبت شده به بازار عرضه شوند. این مقررات برای همه اپراتورهای اروپایی از ۱ مه ۲۰۰۹ اجباری شده است.

شرایط برچسب گذاری محصولی که از محصولات PDO و یا PGI به عنوان ماده تشکیل دهنده استفاده می کند، در صورتی که گروه تولید کننده ﺁن را چنان تعیین کند، می تواند در این بخش لحاظ شود. برای مثال، در مشخصات PDO ” Farina di Neccio della Carfagnana” (PDO) ایتالیا، ﺁمده است که نام PDO می تواند تنها در صورتی در فهرست مواد اولیه سایر محصولات مورد استفاده قرار گیرد که میان تولیدکنندگان و پردازنده های فرﺁورده های شیری توافق حاصل شود. یکی از شروط انعقاد چنین قراردادی با تولید کنندگان، بازرسی های منظم از کارخانه های فرﺁوری است که تضمین می کند از محصول اصلی برای تولید شیرینی استفاده می شود.

با این حال، برای مثال، قابل قبول نیست که محصول نهایی در همان محدوده جغرافیایی تولید شود تا اجازه استفاده از نام PDO یا PGI داده شود. مطابق با قوانین برچسب‌گذاری عمومی، امکان ذکر نام ثبت‌شده در فهرست مواد اولیه وجود دارد. با این وجود، لوگویهای PDO و PGI اتحادیه اروپا و PGI تنها ممکن است در محصولی استفاده شوند که مشمول ثبت نام شده اند. به عبارت دیگر، نمی‌توان از این ماده برای محصولی استفاده کرد که تنها شامل PDO یا PGI به عنوان یک جزء، یا ترکیبی از PDOs یا PGIهای مختلف است.

۳٫۳     تجربه ایران در حفاظت از نشانه‌های جغرافیایی

۳٫۳٫۱   مطالعه موردی ۱- زعفران خراسان

به طور جداگانه به پیوست ۳ مراجعه کنید.

۳٫۳٫۲   مطالعه موردی ۲- پسته رفسنجان

به طور جداگانه به پیوست ۴ مراجعه کنید.

۴        مطالعه کنترل‌، عنصر اصلی حفاظت از GI

چهارچوب قانونی PGI و PDO ها در اتحادیۀ اروپا، نیازمند یک سیستم غذایی و تغذیه ای کارﺁمد همراه با یک سیاست هماهنگ و استراتژی عملیاتی در سطح ملی می باشد. در حالی که ماهیت و اثربخشی چهارچوب حقوقی به ساختار سازمانی سیستم کنترل مواد غذایی کلی وابسته است، کنترل خود به عزم سیاسی قوی و رهبری یا عملکرد هماهنگ کننده ای متکی است که توسط یک نهاد مدیریت مرکزی انجام می شود.

بنابراین، چارچوبی مؤثر برای نشانه‌های جغرافیایی که موجب ترویج تولید محصولات کشاورزی و موادغذایی ایران و تنوع در کشاورزی ایران میشود با ساختار کنترلی کارﺁمد (که شامل خدمات بازرسی و ﺁزمایشگاهی می‌شود)، دست به دست انجام می‌شود. بدون چنین ساختار کنترلی، چارچوب حقوقی تثبیت‌شده بی‌اثر و ناکارامد باقی می‌ماند. ساختارهای مناسب اداری با مسئولیت پذیری تعریف شده و شفاف برای انجام فعالیت های کنترلی تعریف شده بوسیله وزارت جهاد کشاورزی مطابق با صلاحیت های آن ، ضروری هستند. با این حال، مسئولیت اصلی اجرای موثر کلی اقدامات تنظیمی الزامی معمولا بر عهده یک مرجع ذیصلاح مرکزی است.

از حیث اختیارات و گستردگی کار وزارت جهاد کشاورزی، به نظر میرسد که این وزارتخانه، یک مرجع ذیصلاح برای کنترل GI های در ایران است. با این وجود، هیچ اطلاعاتی در مورد نحوه سازماندهی این کنترل ها و اینکه ﺁیا برنامه های سالانه ای در مورد کنترل های رسمی و نظارت بر GI ها وجود دارد یا خیر، ارائه نشد. چنین سیستمی هنوز در جمهوری اسلامی ایران برقرار نشده و اگر کنترلی صورت گیرد، تنها توسط مقامات شهرداری محلی (بدون یکنواختی و شفاف بودن) اجرا می شود.

بر اساس یافته‌های این پژوهش، می‌توان گفت که در حال حاضر هیچ نهاد کنترلی خصوصی برای بررسی سازگاری تولیدکنندگان GI با اعلامیه‌های ثبت شده در ایران وجود ندارد. برخی از تولیدکنندگان GI (با صادرات بین المللی) ممکن است دارای ممیزی و کنترل داخلی باشند (اما این کنترل بر معیارهای تولید مورد نیاز طرف وارد کننده است و نه اعلامیه های GI که در سازمان ثبت اسناد و املاک وزارت دادگستری ثبت شده است، بنابراین کنترل داخلی ﺁنها بخشی از تولید هر گونه محصول ایرانی است).

۴٫۱     خدمات بازرسی

تایید تطابق و کنترل های رسمی تولید محصولات با جی ﺁی ها نیازمند یک سرویس تخصصی و ﺁموزش دیده است. چنین خدماتی بازرسی از محل های نگهداری مواد غذایی را انجام می دهد؛ نمونه های غذایی را برای تجزیه و تحلیل جمع ﺁوری می کند و فعالیت های دیگری را که برای تعیین تطابق با مشخصات جی ﺁی و مقررات کشوری با هنجارهای بهداشتی، بهداشتی و دامپزشکی ضروری هستند، انجام می دهد.

تمامیت سیستم کنترل GI، بستگی به یکپارچگی، ﺁگاهی از روش های تولید و مهارت خدمات بازرسی دارد.

بنابراین، عنصر اجرایی چهارچوب حقوقی باید بیشتر بررسی شود و قوانین دقیق بازرسی که نظارت و کنترل های رسمی اشخاص و همچنین وضعیت کلیه بازرسان مواد غذایی را تأیید می کند، برای تکمیل سیستم کنترل های رسمی (پس از استقرار در ایران) توصیه گردد. در زمان نگارش گزارش حقوقی، هیچ گونه اطلاعات مربوط به کنترل های رسمی از سوی وزارت جهاد کشاورزی ارائه نشده و هیچ طرح یا فعالیت نظارتی در رابطه با تولید محصولات GI هنوز به اجرا در نیامده است.

۴٫۲     خدمات آزمایشگاهی

ﺁزمایشگاه ها نقش حیاتی در اجرای تمهیدات کنترل کلی مواد غذایی ایفا می کنند و به همین دلیل یکی از اجزای بسیار مهم و فنی سیستم GI محسوب می شوند.آزمایشگاه ها در تجزیه و تحلیل فیزیکی، میکروبی و شیمیایی نمونه های غذایی ارسالی توسط بازرس برای تعیین عدم تطابق با استانداردهای غذایی و مشخصات GI، دخیل هستند. ممکن است تشخیص دهند که غذایی که برای سلامت یا محصولی که فاقد علامت جغرافیایی محافظت شده است، ناامن و مضر است.

مدارک و شواهدی که در این زمینه ارائه میشود برای تعقیب متخلفان در دادگاه قانونی و اجرای قوانین بسیار مهم است. بیشترین دقت برای حصول اطمینان از عملکرد موثر و کارﺁمد ﺁزمایشگاه، که یک بخش جدایی ناپذیر از عملکرد کنترل کننده است، ضروری می‌باشد. اطلاعات مربوط به خدمات ﺁزمایشگاهی جهت بررسی مشخصات افراد ثبت شده در ایران در این مطالعه حقوقی ارائه نشده است.

۴٫۳     پیشنهاد اولیه برای ساختار سازمانی مرجع ذیصلاح ناظر بر نشانه‌های جفرافیایی

اکثر سیستم های کنترل ملی سنتی در تولیدات کشاورزی دارای یک ساختار بخشدار/چند بخشی هستند که چندین ساختار اداری (مانند وزارتخانه ها، ﺁژانس ها) مسئول فعالیت های کنترل مواد غذایی (سیستم های گسسته) می باشند. جمهوری اسلامی ایران نیز از این دیدگاه مستثنی نیست.

برخی از کشورهای غیر اروپایی (مانند مولداوی، مصر) تلاش کرده اند تا سیستم های کنترل مواد غذایی ملی را مجددا سازماندهی کرده و ساختارهایی که مناسب با هماهنگی بالاتر باشد را توسعه دهند. این امر گاه منجر به ایجاد یک ساختار واحد اداری واحد و یکپارچه و مسئول (به اصطلاح “سیستم یکپارچه”) شده است.  این موضوع یک واقعیت پذیرفته‌شده بین‌المللی است که در حال حاضر یک سیستم مبتنی بر یک رویکرد واحد و یکپارچه ملی به عنوان بهترین ساختار برای مقابله با چالش‌های موجود مربوط به کنترل‌های رسمی طرح‌های کیفی GI  و نیز کنترل کلی ایمنی غذایی در نظر گرفته می‌شود.

بنابراین، حتی خارج از محدوده‌ی گزارش حقوقی موجود در مورد GI، می‌توان توصیه کرد که گزینه‌هایی برای ایجاد یک مرجع واحد با مسیولیت کلی کنترل در رابطه با ایمنی غذا و نظارت برنامه GI در نظر گرفته می‌شوند. اگر این امر صورت نگیرد، توصیه می‌شود که تمام تلاش‌های ممکن برای هماهنگ کردن فعالیت‌های وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی در چارچوب GI به عنوان بخشی از هدف کلی ایمنی موادغذایی انجام شود.

۴٫۴     رویکرد بخشی به کنترل ها و بازرسی های GI

از ﺁنجا که محصولات با علامت GI در ایران انواع محصولات صنعتی و کشاورزی (صنایع دستی، محصولات با منشا حیوانی و گیاهی، فرﺁوری شده، پردازش جزئی و پردازش نشده محصولات اولیه) را در نظر می گیرند، رویکرد بخشی مدیریت و کنترل منطقی و مناسب است.

علاوه بر این، لازم به ذکر است که سیستم های کنترل از نظر تاریخی مبتنی بر نیازهای توسعه بخش خاصی از کشاورزی مانند گوشت و فرﺁورده های گوشتی، شیلات، میوه جات و سبزیجات و غیره می باشند. با این وجود، این واحدهای کنترل کننده باید تحت یک مرجع ذیصلاح ملی که مسئول کنترل کلی مواد غذایی و کیفیت محصولات کشاورزی می باشد، متحد شوند.

در جریان ماموریت به ایران مشخص شد که در حال حاضر هیچ سیاست یا راهبردهای حمایتی ملی ویژه ای برای ارتقای GI وجود ندارد، اما نیاز به توسعه چنین اسنادی ﺁشکار است.

۵       نتیجه‌گیری

در گزارش حقوقی، مقایسه سیاست‌های اجرائی و قوانین وضع شده در ایران و اتحادیه اروپا از دیدگاه‌های جغرافیایی صورت گرفت. در این گزارش، چارچوب حقوقی و اطلاعات عملی در زمینه حفاظت از نشانه های جغرافیایی اتحادیه اروپا و ایران بررسی شده و تفاوتهای عمده ای در ماهیت اسناد مورد نیاز، روش های ثبت و حفاظت از نشانه های جغرافیایی ایران مشخص شد.

در پی ضوابط مرجع، گزارش حقوقی فعلی بر تفاوتهای خاص بین قوانین ایران و چهارچوب حقوقی اتحادیه اروپا که از ارزیابی مفصل حقوقی که در بالا ذکر شد، تمرکز داشت. موضوعات و مسائل زیر مورد بررسی قرار گرفت و تفاوتها شناسایی و شرح داده شد:

• گستره و سطح حفاظتی ارائه شده در اتحادیه اروپا و ایران؛
• قوانین مربوط به نام‌نویسی و تعاریف نشانه‌های جغرافیایی؛
• رابطه میان علائم تجاری و GI؛
• مراحل ثبت نام GI در اتحادیه اروپا و ایران؛
• مسائل مربوط به برچسب گذاری: لوگو حمایت شده اتحادیه اروپا برای PDO و PGI ها و عدم وجود لوگوی GI ایرانی.
• حمایت به اعتبار سمت و مقام، که برخلاف سیستم اتحادیه اروپا، در قانون GI ایران ارائه نشده است.
• عوامل کنترلی و مراحل تایید انطباق انجام‌شده توسط مراجع محلی مشخص نیست و احتمالاً دارای یک مشخصه یکسان نیستند.

بر طبق گزارش حقوقی در مورد GI یکی از معضلات اساسی در چارچوب قانونی ایجاد شده در ایران مطابق با قانون حفاظت از GI سال ۲۰۰۵ و اجرای آن (ﺁیین نامه)، عدم حضور در زمان نوشتن گزارش یک سیستم مناسب کنترل است. بنابراین، در پایان، اهمیت هنجارهای حقوقی ویژه بر کنترل‌های رسمی در مورد ایمنی و کیفیت محصولات کشاورزی و مواد غذایی با GI بایستی بار دیگر مورد توجه قرار گیرد.

فقدان اطلاعات کافی در مورد نشانه‌های جغرافیایی (GI)

یکی از مشکلات عمده که در این گزارش در طی ماموریت به ایران و سفرهای منطقه ای در تبریز ، ساوه و قزوین مشخص شد عدم اطلاعات کافی در مورد GI، ارتقأ و برچسب زدن درست ﺁنها بود. چرا باید اسامی جغرافیایی را ثبت کرد؟ چگونه باید از GI محافظت کرد؟ چرا و چگونه GI نشانه‌گذاری شود تا از سایر محصولات نظیر یا مشابه متمایز شوند؟ تولیدکنندگان GI چه کسانی هستند؟ چگونه میتوان اسامی واجد شرایط برای محافظت را شناسایی نمود؟ ارتباط بین محصول و مکان جغرافیایی چگونه قابل‌تبیین است؟ این سوالات و بسیاری از سوالات دیگر باید توسط سیاست ملی و استراتژی توسعه GI در ایران پاسخ داده شود.

فقدان مسئولیت‌های شفاف و جامع درمورد GI

مشکل دیگر در رابطه با مسئولیت های شفاف وزارتخانه ها در رابطه با GI می باشد. سازمان ثبت اسناد و املاک وزارت دادگستری جمهوری اسلامی ایران مسئولیت ثبت را بر عهده دارد، اما فاقد هر گونه توابع کنترلی است که برای GI ضروری است. وزارت جهاد کشاورزی یک دستور برای مسائل مختلف در رابطه با سلامت غذایی و امنیت دارد (ازجمله اداره امنیت غذایی که به هر حال فاقد بازرسان یا هر گونه عملکرد نظارتی است). بااین‌حال مشخص نیست چه شخصی در وزارتخانه باید به امور مربوط بهGI رسیدگی نماید چون رویکرد بخشی و موسسات تحقیقاتی مختلفی وجود دارند، اما هیچ یک از آن‌ها تصویر روشنی از تولید و آمار GI در اختیار ندارند. این جدایی و عدم اطمینان در وضعیت عدم وجود یک سیاست دولتی در GI به‌عنوان یک مولفه کیفیت کشاورزی چالشی را برای ترویج و حفاظت از GI ارائه می‌دهد و باید در آینده نزدیک مورد بررسی قرار گیرد.

نیاز به یک استراتژی ملی و سیاست دولتی برای ترویج نشانه‌های جغرافیایی

مفهوم GIs برای ایران تازگی ندارد، اما علی رغم سنت دیرینه در کیفیت و ویژگی های خاص به دلیل موقعیت جغرافیایی، محیط و شرایط خاص اقلیمی، برچسب زدن و به رسمیت شناختن GIها، شایسته توجه ویژه است. از یک سو، مصرف‌کنندگان از ویژگی های خاص GI و سیستم حفاظت از آنها در ایران مطلع نیستند، از سوی دیگر کشاورزان و تولید کنندگان کشاورزی ممکن است از قانون جدید و منافع GI آگاهی نداشته باشند. از این رو توسعه برخی از سیاست‌های دولت و پروژه‌های آزمایشی ترویج و آموزش در Gs می‌تواند در ایران باهدف توسعه لوگو ملی GI برای شناسایی شفاف محصولات GI و تمایز آن‌ها از دیگر محصولات مشابه یا یک‌سان پیشنهاد شود. تجربهی کشورهای دیگر در پیشبرد و توسعه سازمانهای دولتی و خصوصی ممکن است برای ایران جالب باشد. به عنوان مثال، پروژه ویژه تایلندی ” One Tambon (روستا) – یک محصول (OTOP)” در سال ۲۰۰۲ ﺁغاز شد و تاکنون در شناسایی و محافظت از نام محصولات با کیفیت موفقیت زیادی داشته است. اتحادیه اروپا همچنین از GIهای ثبت شده حفاظت و ﺁنها را ترویج می کند و تجربه وسیعی در حمایت از توسعه سیاست های کیفی ملی دارد.

ایجاد یک بانک اطلاعاتی از GIهای ثبت‌شده با دسترسی عمومی

لازم به ذکر است که دسترسی عمومی به GIs ثبت‌شده و اطلاعات با فایل‌های فنی نه تنها به ترویج و به رسمیت شناختن نشانه‌های جغرافیایی کمک می‌کند، بلکه شفافیت بیشتر و قطعیت قانونی فرآیند ثبت و حفاظت از GIs را تضمین می‌کند. بنابراین حمایت از نوسازی پایگاه‌داده یا بانک های اطلاعاتی و قابلیت دسترسی به آن (ازجمله ترجمه به زبان انگلیسی) را می‌توان برای هم‌کاری فنی آینده و پروژه‌های کمکی در نظر گرفت.

حمایت از انجمنها و سازمانها و تولیدکنندگان کشاورزی

همچنین باید اذعان داشت که در صورت وجود کنسرسیوم، یعنی گروههای تولیدکننده، شناسایی و ترویج GI مؤثرتر است. به‌عنوان‌مثال، سازمان های کشاورزان در انجمن های تولید کنندگان اولیه و ثانویه محصولات کشاورزی و مواد غذایی، با ساختارهای شفاف، سیستم های مدیریتی، برنامه ها و برنامه های تبلیغاتی. در واقع، آماده‌سازی یک برنامه برای ثبت یک GI کار دشواری برای کشاورزان است. در اتحادیه اروپا، برنامه‌ای برای PGI و PDO از تولید کننده تنها توسط قانون و به‌عنوان یک موقعیت استثنایی مجاز است. اکثر نرم‌افزارها مربوط به کنسرسیوم‌های تولید کنندگان هستند، یعنی گروه‌هایی که ممکن است شامل تولید کنندگان، پردازشگرها، بسته‌بندی کنندگان، مصرف‌کنندگان، نمایندگان دولتی و غیره باشند. در طول کار بر روی گزارش حقوقی GI ها، مشخص نیست که در حال حاضر، چنین انجمن ها و گروه هایی از تولید کنندگان با هم در ارتقاء و تولید GI در مناطق جغرافیایی خاص همکاری می کنند یا خیر. حمایت از انجمن‌ها و سازمان‌های کشاورزی و تولیدکنندگان GI باید بخشی از استراتژی ملی برای ترویج GIها و کمک‌های فنی خاص باشد که می‌تواند برای صورتبندی کردن این حمایت و جنبه‌های عملی آن ارایه شود.

کیفیت محصولات GI  و کنترل‌های کیفی

کیفیت را باید توسط سیستم کنترل و نظارت ثابت نمود، همانطور که قبلاً در گزارش توضیح داده شد، اکنون در حال آگاهی بخشی است. اگر مصرف‌کنندگان به کیفیت خود به اندازه پشتیبانی کافی اعتقاد ندارند، نیازی به ارتقا و تبلیغ کالا نیست. بنابراین، مساله کلی توسعه اقتصادی و افزایش کیفیت در کشاورزی و فراتر از آن، و همچنین ایمنی غذایی اساس توسعه موفقیت‌آمیز بازارهای «متمکز» برای محصولات سنتی خاص ایران با نام‌های جغرافیایی می‌باشد.

همانطور که توسط این گزارش حقوقی مشخص شد یکی از مهمترین مشکلات چارچوب قانونی ایجاد شده در ایران مطابق با قانون حمایت از GI  ۲۰۰۵و قوانین اجرای آن (طبق قانون) عدم حضور در زمان نگارش گزارش یک سیستم کنترل کیفی است.

این موضوع یک واقعیت پذیرفته‌شده بین‌المللی است که در حال حاضر یک سیستم مبتنی بر یک رویکرد واحد و یکپارچه ملی به عنوان بهترین ساختار برای مقابله با چالش‌های موجود مربوط به کنترل‌های رسمی طرح‌های کیفی GI و نیز کنترل کلی ایمنی غذایی به شمار می رود.

از آنجا که محصولات دارای نشان GI، انواع محصولات کشاورزی (با منشا حیوانی و منشا گیاهی، فرآوری شده، تا حدی فرآوری شده و فرآوری نشده) را نشان می‌دهند، یک رویکرد بخشی برای مدیریت و کنترل منطقی و مناسب است. علاوه بر این، لازم به ذکر است که سیستم های کنترل از لحاظ تاریخی مبتنی بر نیاز به توسعه بخش ویژه مواد غذایی کشاورزی مانند گوشت و محصولات گوشتی، شیلات، میوه و سبزیجات و غیره می باشد، اما این واحدهای کنترل کننده باید تحت یک مرجع با صلاحیت ملی که مسئول کنترل کلی در رابطه با امنیت غذایی باشد، متحد شوند.

حمایت مؤثرتر از حقوق GI در ایران

گزارش حقوقی در مورد GI نشان داده‌است که چارچوب قانونی ایران برای GI، حمایت از مقامات رسمی را مشابه اتحادیه اروپا فراهم نمی‌کند در زمانی که مقامات دولتی ابزارهای خود برای اجرای کنترل‌ها را در اختیاردارند و می‌توانند در جایگاه و سمت خود مداخله نمایند. چارچوب فعلی اروپا با تعهد به مسئولیت اجرای حقوق GI به کشورها، از GIها محافظت میکند.

با توجه به یافته‌های فوق، می‌توان پیشنهاد کرد که ایران سیستمی برای محافظت از امور خارجه مشابه با حمایت ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپا را تهیه و تنظیم نماید و اعمال قانون را به‌طور انحصاری با استناد به گزینه‌های حمایت از دادگاه محدود نکند.

ارتقای بخش های ویژه کشاورزی ایران

انواع خاصی از کالاها، به ویژه باغبانی، گل، میوه و سبزیجات در بخش کشاورزی ایران دارای پتانسیل خاصی هستند. بنابراین، ابتکارات خاص وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از دستگاههای ویژه بخشهای خاص و همچنین کمکهای بین المللی در این رابطه، باید مورد تشویق قرار گرفته و توسط این گزارش حقوقی بسیار مورد حمایت قرار گیرد. علاوه بر این، شناسایی، تنوع بخشی و ارتقاء بیشتر بخشهای منافع خاص ایران می‌تواند بر اهمیت دستیابی به وضعیت GIs برای محصولات خاص تاکید نماید. بنابراین، پیشنهادات ویژه‌ای برای محصولات مختلف می‌تواند در نظر گرفته شود که در بین آن‌ها ترویج و حفاظت از GI برای گیاهان دارویی، خشکبار و آجیل مورد توجه قرار گیرد.

بهره‌برداری بهتر و حفاظت از GI به نفع اقتصاد ایران است

گزارش حقوقی حاضر در پایان نیاز به تاکید مجدد بر آن دارد که ارتقا و حفاظت بهتر از نشانه‌های جغرافیایی به تقویت منافع اقتصادی ایران کمک خواهد کرد. بنابراین، توصیه‌هایی برای کمک‌های فنی آینده به ایران، با توجه به همسو کردن سیستم کنترل با سیستم اتحادیه اروپا برای تایید انطباق و کنترل‌های رسمی، باید در کانون توجه هر کمک فنی و پروژه‌های آموزشی در آینده باشد.